شبیه سازی میزان رواناب و رسوب با استفاده از مدل SWAT در حوضه آبخیز سد گاوشان

فرسایش آبی یک تهدید جهانی برای محیط زیست به شمار می رود که آثار سویی بر کیفیت خاک و آب دارد. مدل های فرسایش خاک ابزار مناسبی برای شبیه سازی فرسایش خاک، شناسایی نواحی مستعد فرسایش و نیز ارزیابی برنامه های عملیات حفاظت خاک می باشند. در این مطالعه از ابزار ارزیابی خاک و آب (SWAT) برای شبیه سازی رواناب و رسوب در حوضه آبخیز سد گاوشان در غرب ایران استفاده شد. بدین منظور از داده های اقلیمی بدست آمده از یک دوره زمانی 11 ساله، از اول ژانویه 2005 تا آخر دسامبر 2015، از ایستگاه های باوله، روانسر، سنقر، قروه، سنندج، کرمانشاه، کنگاور و کامیاران استفاده شد. همچنین دو روش متفاوت برای برآورد پارامترهای مدل بکار گرفته شدند. در روش مستقیم، که یک روش دترمینستیک (قطعی) بود، پارامترهای مدل بطور مستقل از نقشه های رقومی ارتفاع (DEM)، خاک، کاربری اراضی و نیز داده های اقلیمی برآورد شدند؛ در حالیکه در روش معکوس، که یک روش استوکاستیک (تصادفی) بود، مدل با استفاده از پارامترهای حساس آن به کمک روش SUFI-2 در نرم افزار SWAT-CUP واسنجی گردید. کارایی مدل در روش مستقیم با استفاده از ضرایب تبیین (R2) و نش- ساتکلیف (NS) و در روش معکوس با استفاده از P فاکتور و R فاکتور ارزیابی شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که در روش مستقیم، بر اساس داده های ماهانه (2013-2008)، کارایی مدل برای رواناب رضایت بخش (66/0=R2؛ 63/0=NS) و برای رسوب نسبتا خوب (42/0=R2؛ 3/0=NS) بود. با اینحال، هنگامی که این داده ها در مقیاس ماهانه (میانگین روزهای هر ماه) میانگین گیری شدند، نتایج پیش بینی مدل برای رواناب (94/0=R2؛ 83/0=NS) و رسوب (61/0=R2؛ 53/0=NS) بهبود یافت. همچنین واسنجی پارامترهای مدل کارایی مدل را برای رواناب (6/0
R فاکتور) و رسوب (4/0
R فاکتور) افزایش داد. نتایج بدست آمده نشان می دهند که مدل SWAT از قابلیت مطلوبی برای تصمیم گیری در مدیریت حوضه آبخیز سد گاوشان برخوردار است.R فاکتور) و رسوب (4/0R فاکتور) افزایش داد. نتایج بدست آمده نشان می دهند که مدل SWAT از قابلیت مطلوبی برای تصمیم گیری در مدیریت حوضه آبخیز سد گاوشان برخوردار است.