سازوکارهای ارتقای خویشتن داری از منظر قرآن

خویشتن داری نقش مهمی در سلامت معنوی و اجتماعی ایفا می کند و آموزه های دینی ظرفیت بالایی در ارتقای خویشتن داری دارند. ازآنجاکه خویشتن داری دربردارنده مفاهیم و اجزای گوناگونی است و تقویت و ارتقای آن منوط به بهره گیری از سازوکارهای برخاسته از فرهنگ و ارزش های خاص هر جامعه ای است، پژوهش حاضر با هدف تبیین سازوکارهای ارتقای خویشتن داری از منظر قرآن انجام گردید.

این مطالعه بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد ترکیبی (قیاسی و استقرایی) انجام شد. در مرحله قیاسی با مراجعه به نظریات و تعاریف خویشتن داری در منابع مختلف، مفاهیم محوری این موضوع شناسایی شد و در مرحله استقرایی، کلیدواژه های مرتبط با مفاهیم شناسایی شده در مرحله پیشین، در قرآن کریم مورد جستجو قرار گرفت و پس از مرور بر آیات و مراجعه به تفاسیر قرآن کریم، مفاهیم مرتبط بازیابی، کدگذاری و طبقه بندی شدند.

سازوکارهای ارایه شده در قرآن کریم برای ارتقای خویشتن داری در هشت مقوله کلی، 21 مقوله فرعی و 82 مفهوم است که بخشی از آنها همسو با نظریات موجود و موید مفاهیم مرتبط با آن بوده و برخی دیگر، سازوکارهای اختصاصی مورد اشاره در قرآن کریم می باشند. این سازوکارها شامل خودآگاهی، ارتقای اهداف، ارتقای انگیزه های درونی، ارتقای انگیزه های بیرونی، هشدار، خداگرایی و نفی خودگرایی، ایجاد و یادآوری عهد ایمانی و نمادسازی است.

با توجه به اهمیت خویشتن داری در زندگی فردی و اجتماعی، توجه به آن از نظرگاه دینی به ویژه قرآن کریم، ضروری است. سازوکارهای ارایه شده می تواند برای افراد، موسسات تربیتی و نهادهای مرتبط با سلامت معنوی و اجتماعی مفید باشد.