ارزیابی تحمل به شوری ژنوتیپ های موتانت برنج (M3) با تاکید بر شاخص های تحمل به تنش در مرحله گیاهچه ای

تنش شوری یکی از سخت ترین محدودیت های تولید برنج در سراسر جهان است. بنابراین، با توسعه ارقام برنج متحمل به شوری می توان زمینه افزایش تولید این محصول را به دلیل اثرات تغییرات اقلیمی فراهم نمود.

جهت بررسی واکنش ژنوتیپ های موتانت نسبت به تنش شوری در مرحله گیاهچه، 309 ژنوتیپ موتانت منتخب در نسل سوم به همراه رقم محلی هاشمی و رقم FL478 (متحمل) در دو سطح شوری NaCl (0 و 10 دسی زیمنس بر متر مربع) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در دو تکرار در گلخانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. پارامترهای رشدی مانند طول ریشه، طول ساقه، وزن خشک و تر ریشه، وزن خشک و تر ساقه، وزن گیاهچه، نسبت طول ساقه به ریشه و نسبت وزن ساقه به ریشه اندازه گیری شد. شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص شدت تنش (SSI)، میانگین حسابی عملکرد (MP)، شاخص تحمل (TOL) و میانگین هندسی عملکرد (GMP) هر ژنوتیپ برای همه صفات محاسبه شد.

گستره وسیعی از تنوع ژنتیکی در میان ژنوتیپ ها برای صفات موردمطالعه مشاهده شد که صفات ریشه ای به عنوان بهترین شاخص برای تحمل در شرایط تنش شوری شناسایی شدند. بر اساس نتایج حاصل از همبستگی بین شاخص ها در سطح تنش، STI، HMP و GMP به عنوان شاخص های مطلوب مقاومت تعیین شدند. شاخص های پاسخ به تنش شوری به منظور گروه بندی تعداد 144 ژنوتیپ موتانت استفاده شد. 25 ژنوتیپ موتانت (17/4 درصد) به عنوان بسیار حساس به شوری، 46 ژنوتیپ موتانت (32/6 درصد) همراه با والد هاشمی در گروه حساس به شوری، 41 ژنوتیپ موتانت با FL478 (29/2 درصد) در گروه متحمل و 30 ژنوتیپ موتانت (20/8 درصد) به عنوان بسیار متحمل به شوری شناسایی شدند. در میان ژنوتیپ های موتانت، 4 ژنوتیپ موتانت em3hs290، em3hs292، em3hs165 و em3hs84  بر اساس شاخص های تحمل به تنش، حداقل لوله شدن برگ، میزان زیست توده بالا و توانایی جبران بهتر تنش، به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها شناسایی شدند. همچنین ژنوتیپ موتانت em3hs31 نیز با داشتن حداقل عملکرد در سطح تنش به عنوان حساس ترین ژنوتیپ معرفی شد.

جهش القایی EMSتاثیر مطلوبی در ایجاد ژنوتیپ های موتانت متحمل به شوری داشته و از شاخص های موردمطالعه می توان برای جداسازی ژنوتیپ های موتانت متحمل به شوری در جمعیت های موتانت برنج استفاده کرد. این جمعیت موتانت می تواند به عنوان یک منبع ژنتیکی ارزشمند برای توسعه ارقام جدید مقاوم به شوری برای مناطق مستعد شوری زیر کشت برنج استفاده شود.