ارزیابی تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ های کینوا (Chenopodium quinoa) با استفاده از نشانگرهای ISSR

با توجه به سازگاری بالای کینوا با خاک های ضعیف و در عین حال مقاوم بودن به تنش خشکی و شوری این گیاه را گزینه جذابی جهت کشت در بسیاری از مناطق کشور نموده است. کشت کینوا طی سالیان اخیر در کشور در حال افزایش بوده و دستیابی به ارقام متحمل به تنش یکی از لازمه های حفظ این روند می باشد. بررسی تنوع ژرم پلاسم قدم اول در مطالعات به نژادی است. در این تحقیق تنوع موجود در بین و داخل تعدادی ازجمعیت های کینوا با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR مورد بررسی قرار گرفت.  

این تحقیق در سال 99-1398 در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. در این مطالعه تنوع بین و درون (با انتخاب سه فرد از هر توده) 13 توده کینوا شامل ارقام زراعی (Titicaca و Giza1)،  مواد اصلاحی Q1، Q3، Q4، Q5، Q12، Q29، Q26 و چهار ژنوتیپ وحشی Chen با استفاده از نه نشانگر ISSR مورد بررسی قرار گرفت.

بر اساس نتایج حاصل از 9 نشانگر ISSR مورد استفاده، از مجموع 90 باند حاصل، تعداد 79 باند فرم چند شکلی (87/69) داشتند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را به جز چند استثنا، در دو گروه Q  و غیر Q  (گروه Q: شامل ژنوتیپ هایی که نام آنها دارای پیشوند Q می باشند، گروه غیر Q: سایر ژنوتیپ ها) تقسیم بندی نمود. منشا توده های گروه غیر Q (Titicaca، Giza1 و ژنوتیپ های وحشی Chen) پرو و بولیوی است. همچنین منشا ژنوتیپ های گروه Q (البته منشا توده های Q1، Q3، Q4 و Q5 ناشناخته است) شیلی است. مطابق با گروه بندی دندروگرام، منشا ژنوتیپ های Q1، Q3، Q4 و Q5 شیلی می باشد. در تجزیه به مختصات اصلی دو مولفه اول با مجموع توجیه 26/17 درصد از تغییرات، ژنوتیپ های مورد بررسی را در دو گروه تقسیم بندی نمود. این تقسیم بندی تقریبا در تطابق با تقسیم بندی حاصل از دندروگرام بود. همچنین در تجزیه واریانس مولکولی تنوع بین و داخل توده به ترتیب برابر با 27 و 73 درصد بود که حاکی از تنوع بالای درون توده است. تنوع داخل ارقام Giza1 و  Titicacaاز سایر توده ها کمتر بود.

نتایج تحقیق نشان داد که نشانگرهای ISSR قادر به شناسایی چندشکلی قابل توجهی در بین ژنوتیپ های مختلف کینوا گردیدند. همچنین درصد بالایی از تنوع متعلق به تنوع ژنتیکی درون جمعیت ها بود که نشان می دهد گزینش در داخل توده های کینوا می تواند ثمربخش باشد. در مجموع دندروگرام ژنوتیپ ها  را در دو بخش دسته بندی نمود که منطبق با ژرم پلاسم کینوای متعلق به مناطق مرتفع و ساحلی می باشد. از این الگو می توان جهت مدیریت منابع ژرم پلاسم کینوا و نیز تعیین والدین جهت تلاقی و ایجاد جمعیت متنوع بهره برداری نمود.