بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای عملکرد دانه در ژنوتیپ های لوبیاچیتی

وجود اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای صفات کمی مثل عملکرد دانه می تواند انتخاب ژنوتیپ های برتر را برای توسعه ارقام اصلاح شده محدود کند. به منظور محاسبه اثر متقابل ژنوتیپ در محیط، به نژادگران ژنوتیپ ها را در چندین محیط ارزیابی می کنند تا ژنوتیپ های با عملکرد و پایداری بالا شناسایی شوند. این آزمایش به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بر روی تعداد 11 ژنوتیپ لوبیا چیتی با استفاده از روش های پارامتری و ناپارامتری و مدلGGE  بای پلات به منظور ارزیابی ژنوتیپ ها و محیط ها، تعیین روابط بین ژنوتیپ ها و محیط ها و شناسایی ژنوتیپ ایده آل انجام شد.

در این آزمایش تعداد 9 لاین لوبیاچیتی به همراه ارقام غفار و لاین Cos16 (در مجموع 11 لاین)، طی سال های 1399 و 1400 در دو ایستگاه خمین و زنجان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به منظور دستیابی به ارقام لوبیاچیتی با عملکرد بالا و بازارپسندی مطلوب انجام گرفت. جهت انتخاب ژنوتیپ های پایدار با عملکرد بالا از روش های پارامتری و ناپارامتری و جهت گزینش ژنوتیپ های برتر و سازگار با محیط های انجام آزمایش از تجزیه GGE بای پلات استفاده شد.

وجود اثر متقابل معنی دار ژنوتیپ × محیط حاکی از واکنش متفاوت ژنوتیپ ها به محیط های مختلف بود. در روش های پارامتری ژنوتیپ های G4، G8، G9 و تا حدودی G2  و در روش های ناپارامتری ژنوتیپ های G2، G8،G3، G4 و تا حدودیG9  با عنوان ارقام پایدار معرفی شدند. تجزیه بای پلات نشان داد که ژنوتیپ Cos16  در محیط های زنجان سال اول و دوم و ژنوتیپ G2 در محیط های خمین سال اول و دوم بیشترین عملکرد را از خود نشان دادند. ژنوتیپ هایG11  وG7  با بیشترین فاصله تا خط ATC دارای عملکرد پایین و نیز پایداری عملکرد پایین بودند. هیچ کدام از ژنوتیپ ها به عنوان ژنوتیپ مطلوب که دارای میانگین عملکرد بالا و نیز پایداری عملکرد بالایی باشند وجود نداشتند ولی ژنوتیپ G2 و در مرحله بعد ژنوتیپ G4 در فاصله اندکی نسبت به ژنوتیپ ایده آل قرار داشتند. هیچ کدام از محیط های مورد بررسی نیز به محیط ایده آل نزدیک نبوده و بنابراین نمی توان هیچ کدام از آن ها را به عنوان نماینده محیط ها برای تفکیک ژنوتیپ ها در نظر گرفت.

شاهد Cos16  در محیط های زنجان سال اول و دوم و ژنوتیپG2 در محیط های خمین سال اول و دوم بیشترین عملکرد را دارا هستند. هیچ ژنوتیپ ایده آلی مشاهده نشد ولی دو ژنوتیپ شاهد Cos16 و G4 را می توان به عنوان ژنوتیپ های برتر معرفی کرد.