چگونگی تلفیق هنر و سیاست در سرلوح های کتب چاپ سنگی دوره قاجار؛ بر اساس مطالعه هفتاد سرلوح محفوظ در کتابخانه ملی ایران (1324-1267 قمری)

سنت سرلوح سازی از نسخه های خطی به کتب چاپ سنگی منتقل شد؛ ولیکن با این تفاوت که با جایگیری نمادهایی مختلف و البته بیشتر سیاسی در آنها، سرلوح ها صرفا تزیینی نبوده و دارای بیانگری نیز شده بودند. لذا این وجه تمایز اصلی آنها با هم نوعان پیشین خود در نسخ خطی است که بررسی و مطالعه بر روی این سرلوح ها را در مقاله حاضر ضرورت بخشیده است. از این رو هدف از این مطالعه، شناسایی سرلوح های دارای نمادهای سیاسی و  دریافت چگونگی ارتباط میان روند به کارگیری این دو نماد با تحولات سیاسی معاصر با آنها است. بنابراین برای تحقق این اهداف، به این سوالات پاسخ داده شده است؛ تلفیق هنر و سیاست در سرلوح های کتب چاپی از چه طریقی صورت گرفته است؟ و کدام نماد بیشترین کاربرد را داشته است ؟ و علت بروز و ظهور این نماد در سرلوح ها چگونه قابل توضیح است؟ پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوای متون تاریخی و روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. بررسی ها نشان می دهند که تلفیق هنر و سیاست در سرلوح های کتب چاپ سنگی، از طریق به کارگیری نمادهای وابسته به حکومت انجام شده است. از میان نمادهای به کاررفته در سرلوح ها، دو نماد شیر و خورشید و تاج، بیشترین کاربرد را داشته اند و به کارگیری نماد تاج در نسبت با شیر و خورشید در سرلوح ها برتری داشته است. مطالعه نشان می دهد که هر چه بر روی خط زمان پیش تر می آییم و به تاریخ تصویب قانون مشروطه نزدیک می شویم (1324 ق.)، از تعداد نماد شیر و خورشید کاسته و بر تعداد نماد تاج افزوده شده است؛ لذا به کارگیری فراوان نماد تاج در این سرلوح ها را می توان تلاشی دانست در جهت حفظ سلطنت و مشروعیت بخشیدن به حکومت وابسته به آن و صیانت از تختگاهی که هر روز و با اوج گرفتن انقلاب مشروطه، متزلزل تر و غیرقابل اتکا تر می شده است.