نقد و بررسی شبهه اثرگذاری مذهب در نگارش نهج البلاغه

یکی از شبهات مرتبط با انتساب نهج البلاغه، این ادعا است که شیعه به جهت غرض ورزی مذهبی مانند فضیلت بخشی به علی علیه السلام به عنوان امام اول خود و یا بالاتر بردن مقام او از جایگاه پیامبر صلی الله علیه و آله برای جلب قلوب غیر شیعه، نهج البلاغه را تدوین کرده است. خاستگاه شبهه مورد بحث را می-توان در کلام ابن خلکان و سپس صفدی یافت که توسط برخی دیگر از علماء عامه به شکل کنونی تکون یافته است. این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی، در صدد پاسخگویی به شبهه مورد بحث اقدام نموده، تلاش کرده است تا این شبهه به دو شبهه کوچک تر منحل شود: اول شبهه جعلی بودن و نگارش نهج البلاغه توسط سید رضی یا دیگران؛ دوم وجود انگیزه و اغراض مذهبی در این جعل و نگارش. در پاسخ به شبهه اول از روش سبر و تقسیم منطقی، شناخت همگونی سبک مجموعه نهج البلاغه، دیرینه-شناسی، شناخت محل اصابت شبهه بهره گرفته شده است. از توجه به دیدگاه فریقین در خلافت امام علی علیه السلام-فرای بلافصل بودن یا نبودن-، تصریح و تلویح بر افصحیت و ابلغیت علی علیه السلام از سوی دوست و دشمن، التفات به اعلمیت و نفس پیامبر صلی الله علیه و آله بودن او، دقت در معیت قرآن با علی علیه السلام و ناطقیت او و صامتیت قرآن برای پاسخگویی به شبهه دوم استفاده شده است.