تجزیه به مولفه های اصلی و علیت صفات آگرومورفولوژیک ژنوتیپ های نخود کابلی (Cicer arietinum L.) در کشت دیم بهاره و پاییزه

جهت ارزیابی ماهیت و نوع روابط موجود در بین برخی صفات زراعی و عملکرد دانه نخود کابلی، 108 ژنوتیپ و رقم به همراه چهار رقم شاهد در قالب طرح آزمایشی آگمنت تحت دو شرایط تنش سرما (کشت پاییزه) و بدون تنش (کشت بهاره) در مرزعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس تجزیه همبستگی ساده مشخص گردید که در هر دو شرایط کشت بهاره و پاییزه صفات تعداد غلاف کل، تعداد غلاف های تک بذری و عملکرد زیست توده بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه داشتند. در کشت بهاره تعداد غلاف کل اثر مستقیم زیادی بر عملکرد دانه داشت، ولی اثر غیرمستقیم تعداد غلاف کل از طریق وزن 100 دانه بر عملکرد دانه منفی بود. در کشت پاییزه با وجود اثر مستقیم بالای تعداد غلاف کل بر عملکرد دانه، به دلیل اثر غیرمستقیم منفی از طریق تعداد غلاف پوک، ضریب همبستگی ساده تعداد غلاف کل با عملکرد دانه بسیار زیاد نبود. در کشت بهاره ژنوتیپ های 108 ،63، 65 و 99 بیشترین تعداد غلاف کل، تعداد غلاف تک بذری، زیست توده و عملکرد تک بوته و ژنوتیپ های 55، 76، 81، 82، 84، 85 و 88 بالاترین وزن 100 دانه و طول و قطر غلاف را دارا بودند. در کشت پاییزه، ژنوتیپ های 87 و 22 مقدار زیست توده و عملکرد تک بوته بیشتر، ژنوتیپ های 45 و 65 تعداد غلاف کل و تعداد غلاف تک بذری بیشتر، ژنوتیپ 89 تعداد غلاف کل و زیست توده بیشتر و ژنوتیپ 94 تعداد غلاف کل، تعداد غلاف تک بذری، زیست توده و عملکرد تک بوته بیشتری نشان دادند. در هر دو کشت پاییزه و بهاره، تعداد غلاف کل بیشترین اثر مثبت و مستقیم را بر عملکرد دانه داشت. بنابراین توصیه می شود در برنامه های به نژادی در راستای افزایش عملکرد دانه در ژنوتیپ های نخود در هر دو شرایط تنش سرما و بدون تنش، گزینش بر اساس تعداد غلاف کل در بوته صورت پذیرد که صفتی قابل رویت بوده و اندازه گیری آن ساده است.