آموزه عفو در گلستان سعدی

یکی از مفاهیم اخلاقی و انسانی که در متون ادبی ما بسیار بدان پرداخته شده عفو است؛ این موضوع در آثار تعلیمی و عرفانی جایگاه ویژه ای دارد. در برخی از متون ادبی به گونه ای مستقل و مشخص به این موضوع اشارت شده ولی در گلستان و بوستان سعدی خلاف انتظار، باب مشخصی بدان اختصاص داده نشده و سعدی ضمن حکایاتش به آن گریز زده است. این مقاله به شیوه توصیفی_تحلیلی به موضوع عفو در گلستان سعدی پرداخته است. از نتایج تحقیق بر می آید که سعدی نخست عفو و بخشش را صفت خداوند دانسته، آن را به ستاری او پیوند می زند و سپس در مواعظش امرا را به عفو توصیه می کند. او در گلستان این مطلب را به طور تعمدی بیشتر در باب اول (سیرت پادشاهان) آورده است. آنچنان که سعدی می گوید پادشاهان که اغلب طبعی متلون داشته و احکامی سخت صادر می کرده اند، عموما به واسطه گری دیگران از مغضوب گذشته اند، حال گاه به شنیدن سخنی ظریف یا لطیفه ای که به طبع ملوکانه موافق آمده است یا دفاعیه و استدلال شخص مغضوب یا کسی دیگر یا دیدن رفتاری از او. سعدی عفو را صفت مردان خدا می داند و در باب اخلاق درویشان دو حکایت در تایید این سخن می آورد. نکته قابل توجه اینکه او با همه توصیه هایش بر عفو، برخی گذشتها را از جمله در مورد ظالمان و کارگزاران فاسد، ناروا و اشتباه حکام می داند.