واکنش جنین بالغ گندم دوروم به القاء کالوس و تنش شوری در شرایط آزمایشگاهی

استفاده از کشت بافت های گیاهی از جمله کشت جنین یکی از راه های افزایش تنوع ژنتیکی برای تحمل تنش های محیطی از جمله تحمل شوری در گیاهان می باشد. در این بررسی واکنش 20 ژنوتیپ گندم دوروم متنوع شامل لاین های اصلاحی، اکسشن های بومی و دو رقم شاهد زردک و ساجی به القاء تشکیل کالوس و باززایی گیاه از طریق کشت جنین بالغ و مقایسه پاسخ کالوس به شرایط تنش شوری مورد ارزیابی قرار گرفتند. واکنش به شوری کالوس های حاصل از جنین های بالغ در محیط کشت موراشیک و اسکوگ حاوی مقادیر متفاوت کلرور سدیم (صفر، 4، 8، 12، 16 و 20 دسی زیمنس بر متر) به صورت آزمایش فاکتوریل 6 ×20 در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بررسی شد. در مرحله القاء کالوس از جنین بالغ درصد القاء کالوس، سرعت رشد کالوس (میلیمتر قطر در روز)، رشد نسبی کالوس (بر اساس وزن تر)، سرعت رشد نسبی کالوس (بر اساس وزن تر) و در شرایط تنش صفات سرعت رشد کالوس (میلیمتر قطر در روز)، رشد نسبی کالوس (بر اساس وزن تر)، درصد کلروز کالوس و سرعت رشد نسبی کالوس (بر اساس وزن تر) مورد مطالعه قرار گرفتند نتایج تجزیه ضرایب همبستگی صفات مورد بررسی در شرایط القا کالوس نشان داد که صفت درصد القاء کالوس با سرعت رشد کالوس همبستگی مثبت و معنی دار در سطح احتمال 1% دارد. همچنین بین صفت رشد نسبی کالوس با صفت سرعت رشد نسبی کالوس همبستگی مثبت و معنی داری در سطح احتمال 5% مشاهده شد. در شرایط تنش شوری صفت رشد نسبی کالوس با صفات سرعت رشد نسبی کالوس همبستگی مثبت و معنی دار و با درصد کلروز کالوس همبستگی منفی و معنی داری در سطح احتمال 1% نشان داد. نتایج تجزیه خوشه ای بر اساس صفات اندازه گیری شده تحت تنش نشان داد که ژنوتیپ های 65-12-3-3 و 75-5-3-5 به همراه رقم بومی زردک در یک گروه تحت عنوان گروه ژنوتیپ های متحمل به شوری قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصل، رقم زردک و اکسشن های 65-12-3-3 و 75-5-3-5 بدلیل داشتن سرعت رشد نسبی و رشد نسبی کالوس بالا و داشتن درصد کلروزه پایین در محیط شوری به عنوان ژنوتیپ های متحمل به شوری تحت شرایط درون شیشه ای شناسایی شدند. ژنوتیپ 25-25-1-5 دارای بیشترین واکنش به کشت جنین بالغ بود. نتایج بیانگر تنوع قابل توجهی برای توانایی القای کالوس در مواد ژنتیکی تحت شرایط تنش شوری بود که می تواند در برنامه اصلاحی گندم دوروم مورد استفاده قرار گیرد. روش غربالگری آزمایشگاهی برای تحمل به تنش شوری ژنوتیپ های گیاهی می تواند مسیر مناسبی برای توسعه لاین های متحمل به شوری در گندم دوروم فراهم نماید.