بررسی القاء و باززائی کالوس کشت جنین نابالغ در شرایط درون شیشه ای گندم دوروم

گندم دوروم به عنوان هشتمین محصول مورد کشت در دنیا جهت تولید اسپاگتی و ماکارونی کاربرد زیادی دارد. هم چنین از روش های کشت درون شیشه ای در مطالعات زیادی جهت کوتاه کردن دوره های اصلاحی استفاده زیادی شده است.  جنین نابالغ گندم به عنوان بهترین ریزنمونه در استفاده از ریزنمونه های مختلف گیاه گندم در تولید کالوس شناخته شده است. باززایی گیاه از کالوس نیز یک پدیده مورفوژنتیکی پیچیده است که تحت تاثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی قرار می گیرد.

به منظور بررسی القای کالوس از جنین نابالغ آزمایش بر اساس طرح پایه کاملا تصادفی در پنج تکرار و با 11 ژنوتیپ گندم دوروم و برای مرحله باززایی از کالوس نیز آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با دو فاکتور ژنوتیپ (11 سطح) و غلظت های متفاوت هورمون بنزیل آمینوپورین در (سه سطح) در سه تکرار اجرا گردید.

تجزیه های آماری صفات درصد القای کالوس، سرعت رشد (CGR) و درصد باززایی کالوس مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج در مرحله کالوس زایی جنین نابالغ نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر درصد القای کالوس و سرعت رشد اختلاف معنی دار وجود داشت. در باززایی نیز بین ژنوتیپ ها و سطوح مختلف تنظیم کننده های رشد گیاهی از نظر درصد باززایی نیز اختلاف معنی دار مشاهده شد(P≤%1). نتایج مقایسه میانگین نیز نشان داد که برای صفت سرعت رشد کالوس به ترتیب ژنوتیپ های Stj3//Bcr/lks4 و Quadalete//Erp/mol/3/unk/4/Mrb3/Mnal بیشترین سرعت رشد و برای درصد القاء کالوس ژنوتیپ25-25-1-5  بیشترین میزان القاء را نشان دادند. در مرحله باززایی نیز با بررسی سه غلظت متفاوت تنظیم کننده رشد گیاهی بنزیل آمینو پورین و تاثیر آن بر باززایی کالوس، ژنوتیپ های 409 و Stj3//Bcr/lks4 بیشترین و ژنوتیپ 25-25-1-5 کمترین درصد باززایی را نشان دادند. بنابراین بر اساس نتایج به دست آمده ژنوتیپ Stj3//Bcr/lks4 در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه به علت دارا بودن میزان کالوس زایی و باززایی بیشتر به عنوان ژنوتیپ برتر در بین ژنوتیپ ها در شرایط کشت درون شیشه ای شناسایی گردید.

بنابراین با توجه به در دسترس بودن جنین گندم می توان آن را به عنوان یک منبع موثر در کشت بافت از طریق عوامل غیر وابسته که ممکن است در هسته یا سیتوپلاسم قرار گرفته به حساب آورد. طبق نتایج می توان بیان داشت که موفقیت در کشت بافت تحت تاثیر عوامل مختلفی از قبیل ژنوتیپ، نوع ریز نمونه و غلظت تنظیم کننده های رشد می باشد که از نحوه پاسخ دهی از رقمی به رقم دیگر نیز متفاوت است.