آسیب شناسی جامعه اسلامی مبتنی بر تحلیل محتوای خطبه فدکیه حضرت زهرا (س)

خطبه فدکیه حضرت زهرا (س)، خطبه ای است که در یک برهه ی حساس تاریخی پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) ایراد شده است، لذا بررسی و تعمق، پیرامون مضامین و محتوای آن با روش های تحقیق متن پژوهی می تواند نتایج قابل توجهی را دربر داشته باشد. در این پژوهش با استفاده از روش «تحلیل محتوای مضمونی» تلاش شده تا به واکاوی مضامین و جهت گیری های این متن تاریخی پرداخته و رویکردها و اهداف حضرت زهرا (س) از بیان موضوعات مختلف در این خطبه را استخراج نماییم. نتایج و یافته های پژوهش بیانگر آن است که برخلاف پیش فرض رایج و سنتی در جامعه که موضوع این خطبه را اختلاف بر سر مالکیت فدک می داند، هدف اصلی حضرت زهرا (س) از ایراد خطبه، حفظ جامعه اسلامی از فتنه ها و آسیب های حاصل بوده است؛ لذا نیمی از خطبه به آسیب شناسی و معرفی ضعف های جامعه مسلمانان پرداخته و در بخش دوم نیز راهکار های برون رفت از آن آسیب ها به تفکیک بیان شده است. حضرت زهرا (س) عواملی همچون؛ جریان نفاق، بی بصیرتی و بی توجهی مردم نسبت به مسیولیت های خود در جامعه اسلامی، بی توجهی به آموزه های قرآنی و رفاه طلبی را ازجمله مهم ترین آسیب های مبتلا به جامعه در آن برهه ی تاریخی دانسته و بازگشت به ثقلین، توجه دوباره به گفتمان نبوی، بازگشت به توحید و پایبندی به قوانین فردی و اجتماعی را راهکار برون رفت از آن معضلات پیش آمده معرفی می کند. از دیگر نتایج مهم به دست آمده در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا، کشف مدل مساله‎شناسی حضرت زهرا (س) است که تفصیل و نمودار آن در مقاله بیان شده است.