بررسی تغییرات در روند طولانی مدت تولید گندم و عوامل موثر بر آن در استان خراسان شمالی: عملکرد گندم آبی

به منظور تعیین عوامل محیطی و مدیریتی بر عملکرد گندم آبی در نواحی مختلف استان خراسان شمالی، روند تغییرات عملکرد در بازه زمانی 2017-1980 مورد بررسی قرار گرفت. سپس مراحل رشدی و عملکرد گیاه گندم توسط مدل DSSAT، با استفاده از مجموعه داده های گرید بندی شده AgMERRA شبیه سازی شد و اثر تغییرات دما و بارندگی بر عملکرد به وسیله آنالیز پنل دیتا مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. طبق نتایج این تحقیق، 63 درصد از تغییرات عملکرد گندم آبی توسط عوامل محیطی (دما و بارندگی) و 37 درصد آن توسط عوامل مدیریتی توضیح داده می شوند. دماهای بالاتر از 30 درجه سانتی گراد، دمای میانگین، برهمکنش میزان و دفعات بارندگی در طول فصل رشد، اثر معنی داری بر عملکرد داشتند. طول فصل رشد در تمام مناطق موردمطالعه شیب کاهشی داشت. مطالعه مراحل حساس رشدی طی سال های خوب و ضعیف (به ترتیب دارای عملکرد بالا و پایین دانه گندم) حاکی از این است که در تمام سال های ضعیف، دماهای حداقل، پایین تر از حد بحرانی (11- درجه سانتی گراد) بودند. در تمامی نواحی و در تمام سال های موردمطالعه، گندم در مرحله پر شدن دانه (خمیری نرم و خمیری سخت) با دمای بالاتر از 30 درجه سانتی گراد مواجه بود، بنابراین هر اندازه که تاریخ کاشت از مهر ماه (تاریخ کاشت رایج در مناطق موردمطالعه) به تعویق افتد، کاهش شدید عملکرد را در پی خواهد داشت. به طورکلی، نتایج این تحقیق نشان داد که با به کار بستن شیوه های مدیریتی موثر، به ویژه انتخاب تاریخ کاشت مناسب می توان در جهت بهبود عملکرد گندم اقدام نمود.