رهیافت های تاریخی در خلیج فارس شناسی به مثابه مقدمه ای بر مطالعات ایران شناسی

خلیج فارس به عنوان شاه راه تجاری در طول تاریخ، نقش اساسی در مسایل اقتصادی، سیاسی- نظامی، اجتماعی و حتی فرهنگی ایران و جهان ایفا نموده است. موقعیت اساسی این آبراه مهم سبب شده تا از دیرباز مورد توجه قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای قرار گیرد. به همین دلیل، شناخت مسایل و تاریخ خلیج فارس در جنبه های مختلف، دارای اهمیت فراوانی بوده است. به عبارتی مطالعات خلیج فارس مقدمه ای بر شناخت تاریخ ایران است و شناخت این تاریخ بدون بررسی تاریخ خلیج فارس، شناختی مبهم و ناقص خواهد بود. پرچه به دلایل محتلف در طول تاریخ ایران توجه درخوری به تاریخ نگاری خلیج فارس نشده است، اما برخی از ادوار بویژه از دوره افشاریه و زندیه علی الخصوص اواخر دوره قاجار توجه به مسایل خلیج فارس بیشتر شده است و در نتیجه حجم آثار و تالیفات در این زمینه افزایش یافته است. این در حالی است که امروزه بسیاری از دولت های منطقه خلیج فارس و قدرت های جهانی به مطالعات خلیج فارس پرداخته اند. این پژوهش به بررسی چگونگی مطالعات خلیج فارس شناسی و علل توجه به آن پرداخته است و بر این فرض استوار است که تحلیل تاریخ خلیج فارس می تواند مقدمه ای جهت شناخت تحولات امروز و کسب منافع در این آبراه سیاسی- نظامی و اقتصادی باشد. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی و با اتکا به داده های مختلف تاریخی سعی در تحلیل و واکاوی این مساله داشته است. یافته های این پژوهش حکایت از توسعه مراکز علمی مربوط به تاریخ خلیج فارس به ویژه در ابعاد سیاسی نظامی و اقتصادی دارد و این در حالی است که کمتر به جنبه اجتماعی در مقایسه با دیگر جنبه ها توجه شده است. هم چنین لازم است جهت خروج از تکرار تحقیقات در مورد خلیج فارس به ویژه در مراکز علمی ایران، استراتژی های نوین علمی جهت مطالعات خلیج فارس طراحی شود تا با برنامه ریزی هر چه دقیق تر به سیاستمداران در مورد مسایل حال و آینده این آبراه مهم کمک نماید.