تعیین نقشه حساسیت به سیل با استفاده از مدل نسبت فراوانی احتمالاتی در حوزه آبخیز خیاوچای، اردبیل

شدت و فراوانی وقوع سیل به عواملی هم چون مشخصات فیزیکی حوزه آبخیز شامل شکل منطقه، شیب، شبکه آبراه های و ناهمواری زمین وابسته است. علاوه بر این، ویژگیهای هیدرولوژیکی مانند: بارش، ذخیره و تلفات برگابی و چالابی، نفوذپذیری و اقدامات انسانی، در بروز و تشدید سیلاب یا کاهش خسارتهای ناشی از آن دخالت دارند. تعیین مناطق سیل خیز و آسیب پذیر در برابر سیلاب از پیش نیازهای برنامه ریزی مدیریت سیل و خسارت های ناشی از آن است.

این پژوهش جهت ارزیابی حساسیت به سیل مناطق مختلف حوزه آبخیز خیاوچای واقع در غرب استان اردبیل با وسعت 12680 هکتار با استفاده از روش نسبت فراوانی انجام شد. به منظور ارزیابی حساسیت به سیل و اولویت بندی زیرحوزه ها از پارامترهای طبقات ارتفاعی، شیب، انحنای زمین، شاخص رطوبت توپوگرافی، فاصله از رودخانه، جهت، تراکم زهکشی، گروه هیدرولوژیکی خاک، زمین شناسی و کاربری اراضی استفاده شد. نقشه های رقومی کلیه پارامترها با استفاده از نرم افزارهای مربوطه با فرمت رستری تهیه شدند. سپس با توجه به سیلاب های قبلی رخ داده در منطقه مطالعاتی موقعیت جغرافیایی 107 نقطه سیل گیر در منطقه تعیین شد. این مجموعه نقاط به صورت تصادفی به گروه هایی متشکل از 74 نقطه (70 درصد) برای واسنجی و 33 نقطه (30 درصد) برای اعتبارسنجی تقسیم شدند. سپس با تجزیه و تحلیل های مقایسه ای بین موقعیت رخداد سیلاب های قبلی و پارامترهای محیطی موثر بر وقوع سیلاب ها وزن تاثیر هر کلاس از پارامترها به دست آمد. در نهایت نقشه احتمال سیل منطقه مورد مطالعه به دست آمد.

بر اساس نقشه پتانسیل سیل گیری، حساسیت به سیل حوزه آبخیز خیاوچای به صورت پنج طبقه با حساسیت خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم نشان داده شد. نتایج نشان داد زیرحوضه های واقع در مجاورت خروجی حوزه بیش ترین حساسیت به سیل را دارد. به عبارتی سیل خیزی زیرحوزه های واقع در پایین دست آبخیز خیاوچای به دلیل تجمع رواناب و نیز حساسیت بالای ناشی از تاثیر سایر متغیرهای شیب و کاربری زراعی دیم است.

حفظ حریم رودخانه و انجام عملیات مختلف آبخیزداری به منظور هدایت جریان در این مناطق می‎تواند خسارت‎های احتمالی ناشی از وقوع سیل را کاهش دهد. نقشه حساسیت به سیل ارایه شده می تواند مبنای اولویت بندی مناطق سیل خیر و نیز اقدامات کنترلی در راستای مدیریت سیلاب است. لذا، انجام اقدامات آبخیزداری جهت کنترل سیل در این منطقه از اهمیت بیش تری برخوردار است.