بررسی اثر شوری آب های زیرزمینی بر کاهش عملکرد مرکبات در استان مازندران

شوری آب آبیاری یکی از مهم ترین عوامل در کاهش محصولات کشاورزی است. استان مازندران یکی از مهم ترین مناطق در زمینه ی تولید مرکبات در ایران است که بخشی از باغ های مرکبات آن با آب های زیرزمینی آبیاری می شوند. بنابراین این تحقیق، با هدف بررسی شوری (EC) آب های زیرزمینی در استان مازندران و تاثیر آن بر عملکرد مرکبات انجام شد. برای این منظور، داده های شوری مربوط به 300 حلقه چاه مربوط به شرکت آب منطقه ای استان مازندران، هم به صورت مکانی و هم به صورت زمانی در نوار ساحلی استان مازندران به مساحت 8252 کیلومترمربع در مدت 9 سال متوالی و طی دوره های شش ماهه، با استفاده از نرم افزار ArcGIS 10.7.1 پهنه بندی شدند.

نقشه های شوری با روش کریجینگ معمولی (OK) و با استفاده از میانگین شوری در دوره های شش ماهه از ابتدای سال  1391تا پایان سال 1399، با استفاده از نرم افزار ArcGIS 10.7.1 به دست آمد. براساس رابطه ارایه شده برای کاهش عملکرد نسبت به شوری ((4/1-EC)100-13=Y)، به ترتیب شوری های 1/40، 2/17، 2/94 و 3/71 dS/m برای حصول عملکردهای برابر 100، 90، 80 و 70 درصد، در نظر گرفته شد. بر این اساس، مساحت تحت عملکردهای 100%، 90-100%، 80-90% و 70%> به دست آمد. آزمون من-کندال و تخمین گر شیب سن نیز برای پیش بینی تغییرات در سال های آتی استفاده شد.

نقشه های EC پهنه بندی شده نشان دادند که شوری آب های زیرزمینی از غرب به شرق استان، افزایش می یابد. براساس آزمون من-کندال، روند تغییرات زمانی معنی داری برای مساحت های تحت عملکرد <70% (3/71EC>) و عملکرد 100% (1/40EC<) به دست آمد، که نشان می دهد شوری آب های زیرزمینی می تواند برای باغ های مرکبات نوار ساحلی استان مازندران نگران کننده باشد. براساس معادله حاصل از تخمین گر شیب سن، برآورد شد که چنانچه این روند ادامه یابد، از سال 1400 مساحت تحت عملکرد 100% به صفر خواهد رسید و حداکثر تا سال 1426، بازده تولید مرکبات در نوار ساحلی، به زیر 70 درصد خواهد رسید.

نتایج این تحقیق نشان داد که شوری آب های زیرزمینی در قسمت شرقی با گذشت زمان بیش تر شده و سطح وسیع تری را در اطراف تالاب میان کاله در بر می گیرد که احتمالا می تواند به دلیل نشت آلودگی تالاب به سفره آب های زیرزمینی آن محدوده باشد. کاهش کیفیت آب های زیرزمینی در طی زمان، می تواند ناشی از دو عامل کاهش بارندگی در سال های اخیر و حفر چاه های غیرمجاز و متعاقبا برداشت بی رویه از چاه های منطقه دانست. در کل، پیشنهاد می شود که آب های زیرزمینی در این منطقه به صورت کاملا کنترل شده، مورد بهره برداری قرار گیرد تا از کاهش روند کیفی آن جلوگیری شود.