ارزیابی مولکولی و مورفوفیژیولوژیک ارقام گندم در واکنش به تنش خشکی

در این مطالعه به منظور بررسی صفات مورفوفیزیولوژیک گندم و ارزیابی بیان برخی ژن ها در مسیر تحمل به خشکی شامل TaNAC67 و TaMYB73، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات شهرستان کردکوی به صورت کرت های خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تیمار خشکی شامل سطوح خشکی 3/0- بار (ظرفیت زراعی به عنوان تیمار شاهد)، 2- بار و 4- بار به عنوان فاکتور اصلی و ارقام گندم نان شامل بهاران، احسان، کلاته و مروارید به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. به منظور کنترل بارندگی سقف متحرک تعبیه شد. صفاتی از قبیل طول سنبله، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و نیز صفات سطح برگ (LA)، ماده خشک، سرعت رشد محصول (CGR) و سرعت رشد نسبی (RGR) اندازه گیری شدند. جهت ارزیابی بیان ژن های TaNAC67 و TaMYB73، استخراج RNA از برگ و به وسیله تکنیک Real time PCR صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که اثر تنش، رقم و اثر متقابل تنش در رقم بر روی صفات ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود و اثر بلوک برای هیچ یک از صفات معنی دار نبود. مقایسه میانگین اثر تنش خشکی بر صفات ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه ارقام نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی این صفات کاهش یافتند. مقایسه میانگین اثر رقم و اثر متقابل تنش در رقم بر صفات ارتفاع بوته، طول سنبله و وزن هزار دانه نشان داد که رقم احسان بیشترین مقدار این صفات را دارا بود و اختلاف آن با سه رقم دیگر معنی‎دار بود. مقایسه میانگین اثر رقم و اثر متقابل رقم و تنش بر صفت عملکرد دانه نشان داد که رقم بهاران بیشترین مقدار را دارا بود و اختلاف آن با سایر ارقام معنی‎دار شد. نتایج ارزیابی سطح برگ و ماده خشک بیانگر این بود که رقم بهاران بیشترین حساسیت را نسبت به بروز تنش خشکی از خود نشان داد و این حساسیت در مرحله گرده افشانی بیشتر از سایر مراحل بود. میزان تغییرات سرعت رشد نسبی نشان می دهد میزان کاهش این شاخص در رقم کلاته به طور نسبی کمتر از سایر ارقام بود. نتایج ارزیابی سرعت رشد محصول تحت شرایط تنش خشکی نشان داد که ارقام واکنش متفاوتی را نشان می دهند. نتایج بیان ژن TaMYB73 و TaNAC67 در شرایط تنش خشکی 2- بار نسبت به شاهد در تمام ارقام مورد مطالعه افزایش بیان نشان داد اما با افزایش شدت تنش از 2- بار به 4- بار ارقام مختلف سطح بیان متفاوتی برای بیان این ژن نشان دادند. در شرایط تنش خشکی 4- تنها رقم احسان افزایش بیان ژن TaMYB73 را نسبت به شاهد و تنش 2- بار نشان داد و اختلاف معنی داری با سایر ارقام داشت. همچنین بیشترین بیان ژن TaNAC67 در شرایط خشکی 4- بار مربوط به رقم کلاته بود.