ایجاز نحوی در شاهنامه با بررسی جملات مرکب در جلد اول (مطالعه موردی: ناهمپایگی کانونی همراه با افزوده)

جمله بزرگترین واحد زبانی در ساختمان زبان فارسی است که در راس کلمه و گروه قرار میگیرد. در این مقاله با توجه به بخش نحوی نظریه نقش و ارجاع، جملات مرکب در جلد اول شاهنامه بررسی میشود و به این پرسشها پاسخ خواهد داد که آیا با بررسی جملات مرکب در شاهنامه میتوان ایجاز شاهنامه را ثابت کرد؟ ساختمان جملات مرکب در بخش ناهمپایگی کانونی همراه با افزوده، از چه الگویی پیروی میکند؟

این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. در این مقاله ابتدا از طریق محاسبه جدول مورگان، حجم نمونه در جلد اول تعیین شد، سپس ابیات بصورت جداگانه در جدول مورگان قرار گرفت و قلمرو پژوهش به دست آمد.

جملات مرکب شاهنامه در سطح نحوی به ترتیب بسامد از سه الگو بهره برده است: الف) جمله پیرو در مصراع اول و پایه در مصراع دوم، ب) جملات پایه و پیرو در یک مصراع، ج) جملات پیرو در مصراع دوم و پایه در مصراع اول.

در جلد اول، 225 بیت شامل جملات مرکب است و از این میان،20 بیت به ناهمپایگی کانونی همراه با افزوده اختصاص دارد. در جملات مرکبی که عدم توصیف مشاهده میشود، اطناب جایگاهی ندارد و با وجود حذفهای اجزای جمله به قرینه، میتوان به حضور پررنگ ایجاز در این جملات پی برد. با توجه به کاربرد جملات مرکب در یک بیت و عدم گسترش جمله به بیت یا ابیات بعد، ساختمان زبانی شاهنامه دارای ایجاز ساختاری در نحو کلام است که ایجاز به روش حذف بیشترین بسامد را دارد.