عنصر شخصیت در سیر تطور ادبیات داستانی از واقعگرایی تا پست مدرن با تکیه بر گفتار

ادبیات، زیربنایی برای نمایاندن ناهنجاریها و اوضاع نابسامان اجتماعی است و به مرور زمان این دیدگاه انتقادی در تمامی عرصه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، هنری و... وارد شده و تحولات عمیقی را سبب شده است. ادبیات داستانی نیز به تبعیت از این تحولات، توانسته گفتمانی را خلق کند که محصول آن تولید فرم و سیاق جدید ادبی باشد، تا بتواند در این وادی، افق روشنی را برای تعالی بشریت ترسیم نماید. در داستانهای کلاسیک، شخصیت مرکزی با حضورش در داستان علت و معلولها را به هم پیوند میدهد، اما رفته رفته در داستانهای مدرن و پست مدرن، عنصر سببیت غایب بوده و شخصیتهای داستانی قادر به بیان روابط علی و معلولی نیستند. هدف از این نوشتار، بررسی سیر تطور ادبیات داستانی با تکیه بر عنصر شخصیت در سه دوره واقعگرا، مدرن و پست مدرن است که تاثیر گفتار بر شخصیتها بعنوان ملاک ارزیابی سیر تطور ادبیات داستانی در هر سه دوره مدنظر قرار گرفته شده است.

این پژوهش به شیوه تحلیلی-توصیفی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده است؛ توصیف داستانها از جهت محتوا و درونمایه در سه دوره مذکور و همچنین مقایسه گفتار شخصیتها و تاثیر آنها بر کنش مستقیم و غیرمستقیم بر افعال داستانی از شیوه های تحلیلی و توصیفی این پژوهش است.

یافته های این پژوهش نشاندهنده جایگاه عنصر گفتگو در شخصیت پردازی نویسندگان هر سه دوره است. در داستانهای واقعگرا گفتگوها در طول داستان بر اساس دنیای بیرونی شکل میگیرد. در دوره مدرن، به دلیل غلبه دنیای درون، مکالمات اغلب بصورت تک‎گویی و به شکل نامنظم و پراکنده است و در داستانهای پست مدرن، گفتگو با درگیری ذهنی تعامل بیشتری داشته و دارای بینظمی زیادی است.

فصل مشترک هر سه دوره، شکلگیری درونمایه داستان بر اساس عنصر گفتگو است؛ همچنین توانایی نویسنده در برجسته سازی انواع گفتگوها در آثار داستانی هر دوره، از مهمترین عوامل کلامی و غیرکلامی شخصیتها در فرایند پیش رونده داستان است.