بررسی اثر تنش خشکی آخر فصل بر عملکرد دانه و برخی از صفات زراعی و فیزیولوژیکی در لاین های امیدبخش جو (.Hordeum vulgare L)

تنش خشکی به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل محدودکننده تولید محصولات کشاورزی شناخته شده است. ارزیابی تآثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی و فیزیولوژیکی می تواند در شناسایی ارقام متحمل به خشکی مفید باشد. هدف از تحقیق حاضر، بررسی اثر تنش خشکی آخر فصل بر برخی از خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی مجموعه ای از لاین های امیدبخش جو بود.

این تحقیق در ایستگاه تحقیقاتی بخش تحقیقات غلات واقع در موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال زراعی 1400-1399 انجام شد. مواد گیاهی شامل 17 لاین امیدبخش جو به همراه یک رقم تجاری (جلگه) بود که در قالب دو آزمایش جداگانه بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط عدم تنش و تنش آخر فصل مورد ارزیابی قرار گرفتند.

نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده های آزمایشی نشان داد که از نظر کلیه صفات اندازه گیری شده به جز طول سنبله اصلی و تعداد دانه در سنبله بین شرایط عدم تنش و تنش خشکی اختلاف معنی داری وجود داشت. علاوه بر این تفاوت بین ژنوتیپ های بررسی شده نیز از نظر کلیه صفات به جز فلورسانس حداقل، حداکثر عملکرد فیتوشیمیایی PSII و ظرفیت فتوسنتزی معنی دار بود. اثر متقابل بین شرایط تنش و عدم تنش با لاین های مورد بررسی تنها برای صفات تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی، دوره پر شدن دانه، طول سنبله اصلی و شاخص کلروفیل معنی دار بود. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد پنج مولفه نخست 84/80 درصد از کل تغییرات فنوتیپی در شرایط تنش را توجیه کردند. با توجه به زاویه بین بردار صفات اندازه گیری شده مشخص شد صفات تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی، طول ریشک، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، محتوای کلروفیل و تعداد دانه در سنبله دارای همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه ارتباط در شرایط تنش خشکی بودند. با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده از این تحقیق مشخص شد ژنوتیپ های G2، G3، G6، G7، G12 و G18 به عنوان برترین لاین های از سایر لاین ها و رقم شاهد متمایز شدند.

در بین لاین های مورد بررسی G7 به دلیل داشتن بیشترین عملکرد دانه و برتر بودن از نظر دیگر خصوصیات اندازه گیری شده می تواند به عنوان لاین کاندید برای بررسی های تکمیلی در آزمایش های چند محیطی مورد ارزیابی قرار گیرد تا در صورت دارا بودن سازگاری و پایداری عملکرد به عنوان لاین جدید معرفی شود.