ارزیابی کمی و کیفی برخی از صفات بیوشیمیایی گیاه داروئی آقطی (.Sambucus ebulus L) در رویشگاه های مختلف استان مازندران

گیاهان دارویی منبع بسیاری از مواد آلی از جمله متابولیت های ثانویه هستند که به عنوان مواد اولیه ترکیبات دارویی و صنعتی استفاده می شوند. شناخت گیاهان دارویی و استفاده از ترکیبات آنها به جای ساخت ترکیبات شیمیایی، همواره مورد توجه محققین بوده است. آقطی (Sambucus ebulus L.) گیاه دارویی و بومی ارزشمندی است که در شمال ایران می روید.

در این تحقیق به منظور ارزیابی برخی از صفات بیوشیمیایی گیاه آقطی از نظر کمی و کیفی، سه اندام برگ، ساقه و میوه این گیاه از سه منطقه ساری، بابل و آمل در سه ارتفاع 100-0، 600-500 و 1000-900 متر از سطح دریا، با سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی جمع آوری و عصاره گیری شد و صفاتی مانند کلروفیل، کارتنویید، آنتوسیانین و پرولین مورد بررسی از نظر کمی قرار گرفت. همچنین صفات آنتوسیانین و پرولین نیز از نظر کیفی بررسی شد.

نتایج آزمون کیفی، حضور آنتوسیانین و پرولین را در هر سه اندام نشان داد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ارتفاع از سطح دریا و اندام اثر معنی داری بر کلروفیل a، کلروفیلb، کلروفیل کل، کارتنویید، آنتوسیانین و پرولین داشت. اثر منطقه نیز بر همه ی صفات مورد بررسی به جز کلروفیل b و کلروفیل کل معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که کارتنویید و آنتوسیانین در هر سه اندام برگ، ساقه و میوه گیاه آقطی، با افزایش ارتفاع از سطح دریا، افزایش داشت. همچنین مقادیر کلروفیل و پرولین با افزایش ارتفاع، در اندام برگ کاهش یافته اما در اندام ساقه و میوه ، این ترکیبات افزایش نشان دادند. میزان آنتوسیانین و پرولین در میوه گیاه آقطی بیشترین مقدار را دارا بود، اما میزان رنگیزه های فتوسنتزی در اندام برگ بیشتر از میوه و پس از آن ساقه بود. بیشترین میزان کلروفیل a و b (21/45 و 11/55میلی گرم بر گرم وزن تر) مربوط به اندام برگ، منطقه ساری در ارتفاع 100-0 متری از سطح دریا مشاهده شد. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که بین رنگیزه های فتوسنتزی، همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشته و بیشترین میزان ضریب همبستگی بین کلروفیل b و کلروفیل کل (0/962=r) مشاهده شد.

نتایج آزمایش حاضر، نشان می دهد عوامل محیطی از جمله ارتفاع از سطح دریا و مشخصات جغرافیایی تاثیر معنی داری در میزان متابولیت ها دارد. در مجموع با توجه به نتایج بدست آمده از این تحقیق، بهترین رویشگاه از نظر بیشترین مقدار رنگیزه های فتوسنتزی، از بین مناطق مورد مطالعه، منطقه ساری، بود.