تعیین و مقایسه انرژی و موادمغذی سبد غذایی معمول خانوار به تفکیک اقلیم ها در سال های 1395 تا 1398، با استفاده از داده های هزینه و درآمد خانوار

بررسی وضعیت تغذیه ای مردم و چگونگی مصرف مواد غذایی خانوار ها در کشور به منظور فراهم آوردن شواهد و بهره گیری از آن ها برای آموزش، ارتقاء سواد غذایی و سیاست گذاری های تغذیه ای یک ضرورت محسوب می شود، هدف مطالعه ی حاضر تعیین و مقایسه انرژی و موادمغذی دریافتی از سبد غذایی معمول خانوار به تفکیک اقلیم ها در سال های 1395 تا 1398بود.

در این مطالعه مقطعی تکرار شونده از داده های پیمایش هزینه و درآمد خانوار HIES (Household Income and Expenditure Survey) 128716 خانوار ایرانی در سال های 1395 تا 1398 استفاده شد. با توجه به تقسیم بندی استان های ایران به اقلیم های 11 گانه در مطالعه ی پژوهشی بر وضعیت ریزمغذی های ایران (پورا 2)، داده های کشوری هزینه درآمد خانوار در سال های 1395 تا 1398 بر حسب این اقلیم ها تفکیک شد. برای تخمین میزان دریافت از سبد معمول خانوار، مقادیر دریافتی خانوار برای هر یک از اقلام غذایی با استفاده از شاخص معادل مرد بزرگسال AME (Adult male equivalent) به سطح فردی تبدیل شد. با استفاده از نرم افزار تغذیه ای nutritionist4 و کد نویسی در برنامه یR  مقدار انرژی دریافتی و ریزمغذی های آهن، کلسیم، ریبوفلاوین، ویتامین آ به دست آمد. برای مقایسه انرژی و مواد مغذی دریافتی از سبدغذایی معمول خانوار در سال های 1395 تا 1398 از آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون post hoc استفاده شد.

در چهار سال مورد مطالعه، بیشترین میانگین دریافت انرژی (575/3127 کیلوکالری) و آهن (453/27 میلی گرم) مربوط به اقلیم 10 (ایلام، کردستان، کرمانشاه، لرستان و همدان)، بیشترین میانگین کلسیم (82/1070 میلی گرم) و ریبوفلاوین  (275/2 میلی گرم) مربوط به اقلیم 2 (آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل) و بیشترین میانگین ویتامین آ (347/624 میکروگرم) مربوط به اقلیم 9 (زنجان، قزوین، قم، مرکزی) بود. کمترین میانگین دریافت تمام موارد به جز ویتامین آ در چهار سال مطالعه مربوط به اقلیم 11 (فارس، کرمان، کهگلویه و بویراحمد) و کمترین میانگین دریافت ویتامین آ به اقلیم 5 (سیستان بلوچستان، خراسان جنوبی) تعلق داشت. به غیر از مصرف انرژی، آهن، کلسیم، و ریبوفلاوین در اقلیم 7 (بوشهر، هرمزگان، خوزستان) و کلسیم و ریبوفلاوین در اقلیم 8 (تهران، البرز)، در تمام اقلیم ها مصرف انرژی و ریزمغذی های مورد بررسی در سال 98 نسبت به سال 95 کاهش یافته بود. در رابطه با مصرف ریزمغذی ها میانگین مصرف آهن در تمام اقلیم ها در 4 سال مطالعه بالاتر از مقادیر رواداشت غذایی توصیه شده RDA (Recommended Dietary Allowance)  بود. اما در رابطه با کلسیم، تنها دریافت اقلیم 2 بالاتر از مقدار RDA بود. میانگین مصرف ریبوفلاوین نیز در تمامی اقلیم ها بالاتر ازRDA  بود. به طور متضاد در رابطه با ویتامین آ، میانگین مصرف در 4 سال مطالعه در تمام اقلیم ها کمتر از RDA بود.

در مجموع یافته ها نشان داد که وضعیت دریافت انرژی و ریزمغذی های مورد مطالعه از سبد غذایی معمول خانوار در فاصله سال های مطالعه روند کاهشی داشته است. این وضعیت در اقلیم 11 با وضعیت خشکسالی قابل توجه و اقلیم 5 به عنوان یک اقلیم خشک و با وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین، قابل توجه تر بود. در ضمن، میانگین وضعیت دریافت کلسیم و ویتامین آ در تمام اقلیم ها (به جز اقلیم 2 در مورد کلسیم) کمتر از مقادیر RDA بود. این یافته ها لزوم برنامه ریزی های آتی برای اجرای سیاست های با محوریت حمایت غذایی به خصوص در اقلیم های دارای وضعیت خشکسالی و محروم را مورد تاکید قرار می دهد.