آیا انتقال ژن های ریشک داری به رقم روشن گندم عملکرد و اجزای عملکرد آن را در شرایط آبی تحت تاثیر قرار می دهد؟

ریشک باعث افزایش فتوسنتز و کاهش خسارت پرندگان می شود و در انتشار بذر گونه های وحشی نقش ویژه ای ایفا می نماید. با وجود این در مورد نقش آن در افزایش و یا کاهش عملکرد در شرایط زراعت آبی اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. هدف این پژوهش بررسی تاثیر ریشک بر صفات مهم زراعی مانند تعداد دانه در سنبله، وزن 1000 دانه و زودرسی بود و بدین منظور لاین تقریبا ایزوژن (NIL) در زمینه ژنتیکی رقم روشن برای صفت ریشک ایجاد و نقش این صفت در عملکرد و اجزای عملکرد بررسی گردید.

در پژوهش حاضر در یک برنامه 10 ساله به نژادی (از سال 1389 تا 1399)، ریشک داری با استفاده از روش تلاقی برگشتی از رقم مهدوی به روشن منتقل شد. در نسل دوم تلاقی برگشتی پنجم (BC5F2) نتاج ریشک دار و بدون ریشک (لاین های ایزوژن با زمینه ژنتیکی روشن) گزینش شدند. لاین های ایزوژن همراه با والدین تلاقی (روشن و مهدوی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تکرار در سال زراعی 1400-1401 در شرایط زراعت آبی کرمان مورد ارزیابی قرار گرفتند.

در این پژوهش انتقال ریشک از رقم مهدوی به رقم روشن با موفقیت انجام شد. نتاج روشن ریشک دار با تراکم زراعی (300 بوته در متر مربع) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد از 16 صفت مهم زراعی مورد ارزیابی فقط تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و ارتفاع بوته تحت تاثیر ریشک قرار گرفت. ریشک باعث افزایش عملکرد رقم روشن به میزان 820 کیلوگرم در هکتار شد، ولی این افزایش معنی دار نبود. لاین روشن ریشکدار نسبت به روشن 26% تعداد دانه در سنبله بیشتری تولید کرد. افزایش 12 درصدی تعداد سنبلچه در سنبله لاین ریشک دار نیز افزایش تعداد دانه در سنبله را تایید می نماید. لاین ایزوژن ریشک-دار نسبت به رقم روشن به طور متوسط 12 سانتی متر ارتفاع بیشتری داشت که 6 سانتی متر آن به خاطر طول ریشک بود.

نتایج این پژوهش نشان داد ریشک داری نه تنها تاثیر منفی بر عملکرد گندم در شرایط آبی ندارد، بلکه با افزایش تعداد دانه در بوته می تواند باعث افزایش عملکرد شود. به دلیل کاهش خسارت پرندگان، لاین امیدبخش ایجاد شده می تواند جایگزین مناسبی برای رقم روشن باشد.