ارزیابی و پیش بینی اثرات احداث سازه های آبخیزداری بر دبی های حداکثر (مطالعه موردی: حوزه آبخیز گل گل، ایلام)

در چند دهه اخیر، افزایش رو به رشد تلفات منابع آب وخاک موجود در حوزه های آبخیز در اثر بهره برداری غیراصولی از منابع، شدت فزاینده ای یافته است. این اقدامات باعث تخریب اراضی و کاهش عمر مفید سدها و درنتیجه کاهش تولیدات شده است. بر این اساس، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی تاثیر اقدامات آبخیزداری در حوزه آبخیز گل گل با استفاده از مدل هیدرولوژیکی  HEC-HMS انجام شده است. برای این منظور ابتدا تمامی داده ها و نقشه های مربوط به داده ها، جمع آوری و مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS با استفاده از داده های بارندگی و رواناب مشاهده شده، واسنجی و اعتبارسنجی گردید. مرحله واسنجی نتایج نشان داد که دبی حداکثر مشاهده شده 90 مترمکعب بر ثانیه و در مقابل دبی شبیه سازی شده 7/89 مترمکعب بر ثانیه است، ضریب همبستگی و پراکندگی داده های مورد استفاده نیز در مرحله واسنجی %80 و ضریب نش-ساتکلیف 79% به دست آمد که نشان دهنده نتایج قابل قبول شبیه سازی است. در ادامه با استفاده از پارامترهای بهینه شده مدل طی دوره زمانی یک ساله اعتبارسنجی شد که دبی حداکثر مشاهده شده 7/67 مترمکعب بر ثانیه و مقدار شبیه سازی شده 1/67 مترمکعب بر ثانیه بوده و شاخص های کارایی مدل با ضریب همبستگی 77% و ضریب نش ساتکلیف 76% به دست آمده است. سپس یک رویداد روزانه با دوره بازگشت 25 سال و مراحل زمانی 10 دقیقه برای بررسی اثرات اجرای آبخیزداری انتخاب شد که نتایج آن ها در این مرحله به صورت دو سناریوی اصلی (وجود سازه آبخیزداری و عدم وجود سازه آبخیزداری) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که در سناریوی اول و دوم پیک دبی شبیه سازی شده به ترتیب 137 مترمکعب بر ثانیه و 2/114 مترمکعب بر ثانیه محاسبه شده که تاثیر سازه ها بر دبی پیک را با کاهش 8/22 مترمکعب بر ثانیه نشان می دهد. نتیجه گیری کلی اینکه با انجام اقدامات مناسب و مدیریت شده می توان دبی حداکثر سیلاب ها را به مقدار مناسبی کاهش داد، همان گونه که در گذشته نیز تاثیرگذار بود ه اند.