تحلیل انتقادی مفهوم زیبایی شناسی اسلامی در پرتوی آرای سعید توفیق

در میان پژوهشگران هنر اسلامی، پیرامون وجود یا عدم وجود زیبایی شناسی اسلامی یا فلسفه هنر اسلامی، بحث و جدل های فراوانی وجود دارد. عده ای از آنان که در گروه موافقان قرار می گیرند، معتقدند در متون اسلامی به حد کفایت به موضوع زیبایی شناسی پرداخته شده و بررسی متون آن، اعم از قرآن و یا آثار فیلسوفان مسلمان و متون عرفانی، ما را به درک آنچه زیبایی شناسی اسلامی می دانند، نایل می کند. در مقابل، مخالفان، این نظریات را خلط مبحث دانسته و از اساس آن را متناقض می دانند و معتقدند در افق معنایی متون مقدس چیزی به نام زیبایی شناسی، مطرح نبوده است و بنابراین آن چه عموما در میراث اندیشه ی اسلامی در راستای اثبات وجود زیبایی شناسی اسلامی مورد استفاده قرار می گیرد، خارج از چهارچوب نظری «زیبایی شناسی» است. محور اصلی بحث در این پژوهش که به روش توصیفی -تحلیلی کارشده، پاسخ به این سوال است که آیا در متن مقدس و میراث فکری مسلمانان، عبارات یا اشاراتی دال بر وجود مفهوم زیبایی شناسی در معنای استتیکی آن وجود دارد یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال، ضمن توصیف نظریات دو گروه موافق و مخالف، مبنای نظریات مطرح شده در متون اسلامی عمدتا بر اساس آرای «سعید توفیق» مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان می‍دهد فهم آرای متفکرین دو حوزه، به علت عدم همسانی واژگان مورد استفاده و مهمتر از آن، تفاوت در حوزه ی معنایی مد نظر آنان، نیازمند نوعی رمزگشایی از قاموس فکری این دو یا همسان‎سازی واژگانی است؛ در واقع، پس از این همسان سازی و معادل گزینی است که به احتمال بتوان پاسخی برای پرسش فوق یافت.