آزمون آب در شاهنامه فردوسی به روایت تصویر

قابلیت های تصویری مضامین گوناگون شاهنامه سبب شده تا این شاهکار ادبی از مهمترین کتاب های ایرانی در زمینه تصویرگری به شمار آید. مصورسازی بیش از هزاران نگاره از مجالس و صحنه های داستانی شاهنامه در ادوار و مکاتب مختلف هنر ایران، اقبال نگارگران را به این اثر ارزشمند نشان می دهد. بسیاری از باورها و اعتقاداتی که در متون کهن ثبت شده ، در شاهنامه نیز تجلی یافته است. آب به عنوان اصلی ترین عنصر حیات بخش طبیعت که همواره در نزد ادیان و تمدن های باستان مهم انگاشته می شده در شاهنامه فردوسی نمود تصویری فراوانی دارد. یکی از نقش های نمادین آن در داستان گذر از خوان آب جلوه می کند. در این پژوهش با هدف بررسی 6 نمونه از نگاره های آزمون آب متعلق به عصر صفوی، به واکاوی وجوه بصری این عنصر گران مایه در ترکیب بندی نقاشی ایرانی پرداخته شد تا ارتباط میان نقش و نماد آب در برخی از نمونه های تصویری شاخص شاهنامه آشکار شود. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و گردآوری داده های پژوهش از طریق منابع اسنادی و مشاهده آثار انجام گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد اهمیت آب در ساختار بصری نگاره ها، با اختصاص مناسب ترین فضا به این عنصر مشخص شده است و جزییات و عناصر تصویر حول محور جایگاه آن در ترکیب بندی ساماندهی شده اند. همچنین پویایی اجزا با ماهیت روان و مواج آب تطابق دارد. افزون بر این، نقش نمادین حیوانات و جانوران تصویرشده در نگاره ها، مبتنی بر خاصیت نمادینگی اسطوره آزمون آب شکل گرفته است.