بازنگری تدقیقی ماسه زارهای ایران و ارتباط آن با برخی ویژگی های اقلیمی

یکی از ناهمواری های مهم سرزمین های بیابانی، ماسه زارها و شکل های مختلف تپه های ماسه ای است. در این مناطق باد موجب ضمن جا به جایی ماسه های روان و ساختن شکل های تراکمی ماسه موجب ایجاد خسارت های زیادی می شود؛ لذا آگاهی از پراکنش آن ها در کشور ضرورت دارد. پژوهشگران، آمار مختلفی از سطح ماسه زارها به دست آورده اند که با یکدیگر تفاوت هایی دارد. در این پژوهش، با کدنویسی و نمونه گیری تعلیمی در سامانه گوگل ارث انجین، نقشه کاربری اراضی با تاکید بر اراضی ماسه زار برای ایران تهیه شد. با مقایسه نقشه اراضی ماسه زار تهیه شده در سامانه گوگل ارث انجین با نقشه های تهیه شده توسط محققان پیشین، مرز ماسه زارها در سامانه گوگل ارث اصلاح  و یک نقشه جدید و دقیق از پراکندگی ماسه زارها ارایه شد. پس از آن پراکندگی ماسه زارها از نظر ویژگی های اقلیمی (دما، بارش، تبخیر و تعرق و شاخص خشکی یونپ) بررسی شد. طبق یافته ها ، مساحت ماسه زارهای ایران حدود 5.15 mha است. بر این اساس استان های کرمان، سیستان و بلوچستان، اصفهان، خراسان جنوبی و یزد به ترتیب بیشترین سطح ماسه زارهای کشور را به خود اختصاص داده اند. نتایج حاصل از داده های اقلیمی حاکی از آن است که گرم ترین ماسه زار در محدوده کویری جنوب شهرستان شاهرود در استان سمنان و سرد ترین آن در شهرستان بویین زهرا در استان قزوین قرار دارد. بیشینه و کمینه بارش نیز بترتیب متعلق به شهرستان های فراشبند در استان فارس و هیرمند در استان سیستان و بلوچستان است. بررسی شاخص خشکی یونپ نشان داد که 89٪ از سطح ماسه زارها در قلمرو اقلیمی فراخشک و 11٪ آن ها در قلمرو اقلیمی خشک پراکندگی دارند. نتایج حاصل از این پژوهش موجب اطلاع یافتن از موقعیت قرارگیری ماسه زارها و وضعیت پراکنش آن ها نسبت به شاخص های اقلیمی می شود و مسیولین امر را در مکان یابی مناسب برای برنامه ریزی و اجرای پروژه ها کنترل ماسه های روان (به ویژه پروژه های زیستی) یاری خواهد کرد.