مطالعه کیفی فرایند گذار به فرزند سوم در شهر تهران

باروری پایین یکی از مهم ترین چالش های جمعیتی کشور با دلالت های اقتصادی، اجتماعی و ژیوپلیتیکی است. هدف از مقاله پیشرو، شناسایی پیشران ها و پیامدهای گذار به فرزند سوم با بهره گیری از رویکرد کیفی و نظریه زمینه ای است. مشارکت کنندگان در این پژوهش، 25 زن زیر چهل سال ساکن در شهر تهران هستند که سه فرزند دارند و فرایند گذار به فرزند سوم آنها پس از ابلاغ سیاست های کلی جمعیت در سال 1393 تا زمان بررسی رخ داده است. یافته ها بیانگر آن است که عمل ناب دینی، توسعه شبکه خویشاوندی، کنش ناخواسته و ترجیح جنسی مهم ترین علت های گذار به فرزند سوم هستند. تاثیرگذاری عوامل یادشده از مسیر برخی شرایط زمینه ای (مانند سن ازدواج، سرمایه اقتصادی و تغییر سیاست های جمعیتی) و مداخله گر (خانواده محوری) صورت گرفته است. افزون بر اینها نتایج نشان داد مزایای توسعه شبکه خویشاوندی برای آینده والدین و فرزندان و کارکردهای تربیتی- عاطفی آن برای فرزندان مهم ترین پیامدهای مثبت گذار به فرزند سوم بوده است. با وجود این خانواده های سهفرزندی متحمل هزینه های اقتصادی، هزینه فرصت فرزندآوری، هزینه های اجتماعی و سلامت (جسمی و روانی) می شوند. بدین ترتیب اتخاذ و اجرای سیاست های حمایت از خانواده در جهت افزایش مزایای فرزندآوری و کاهش هزینه های آن می تواند به افزایش باروری در کشور بینجامد.