تحلیل کاربردشناسی- اجتماعی نمایشنامه تاریخی فارسی با تکیه بر کتاب تاریخ بیهقی

کاربردشناسی یکی از حوزه های زبان شناسی است که با آن معنای «تلویحی و اغراض پنهانی» جمله میسر می گردد. پاره گفتارها یکی از موضوعات کاربرد شناسی می باشند که به منظور اجرای موفق آن ها گوینده بایستی شرایطی مانند شروط مقدماتی، محتوا و صداقت را به کار گیرد. در برخی اوقات گویندگان با سرپیچی از شرایط مذکور مقاصد پنهانی خود را اظهار می کنند. یکی از آثار ادبی که وجوه نمایشی در آن بسیار مشهود است تاریخ بیهقی می باشد. بدین منظور نگارندگان این مقاله ضمن توضیح «شرایط به جا» نشان می دهند چگونه شخصیت های داستان با سرپیچی از این شروط مقاصد خود را به صورت تلویحی بیان می کنند .نمونه داده ها از داستان حسنک وزیر گرفته شده است. این داستان با مرگ سلطان محمود غزنوی آغاز می شود و با نابودی یک وزیر مقتدر پایان می یابد. پژوهش حاضر با اتخاذ تحلیل کاربردشناسی از دیالوگ های داستان حسنک وزیر این موضوع را تبیین می نماید که چگونه شخصیت ها در حین تولید پاره گفتارها، اهداف ارتباطی خود را شکل می دهند. نتایج تحقیقات نشان داد که به دلیل احتیاط، ترس و برخی طرحواره های فرهنگی، گویندگان از «راهبردهای نابه جا» استفاده می کنند تا ضمن آشنایی خواننده با وضعیت دربار، این موضوع را یادآوری کنند که هیچ کسی در آن زمان حق آزادی بیان نداشته است.