ارزیابی طرح هوشمندسازی چاه های آب کشاورزی در شهرستان داراب؛ با رویکرد هیدرولوژی اجتماعی

آب عامل حیاتی در تولید کشاورزی به شمار می‏رود و مصرف بهینه آن بسیار حایز اهمیت است. با توجه به اینکه بخش کشاورزی مصرف‏ کننده عمده آب زیرزمینی کشور است، لذا اجرای راهکارهای بهینه ‏سازی مصرف آب زیرزمینی و مدیریت برداشت در این بخش، از اهمیت اساسی برخوردار است. تحویل حجمی آب و نصب کنتورهای هوشمند آب، یکی از ابزارهای مد نظر برای مدیریت برداشت از آب‏ های زیرزمینی به شمار می‏رود. با وجود این، اجرای این طرح با چالش ‏هایی مواجه شده است که می‏ تواند پایداری و اثربخشی آن را تحت ‏الشعاع قرار دهد. لذا تحقیق حاضر با استفاده از راهبرد نظریه زمینه ‏ای، طرح هوشمندسازی چاه های آب کشاورزی را بر اساس رویکرد هیدرولوژی اجتماعی مورد ارزیابی قرار داده است. نمونه آماری تحقیق را 46 نفر مشتمل بر صاحبان چاه‏ های کشاورزی دارای کنتور شهرستان داراب تشکیل می‏ دهد. نتایج مطالعه بیانگر آن است که مواردی همچون تعدیل یک‏طرفه پروانه بهره ‏برداری کشاورزان و کاهش آب قابل برداشت آنها پس از نصب کنتور، تضعیف معیشت کشاورزان و هزینه بالای خرید کنتور، سبب نارضایتی بهره ‏برداران شده است و لذا وزارت نیرو برای اجرای طرح نصب کنتورهای هوشمند بر چاه‏ های کشاورزی، به روش های اجباری و از بالا به پایین تمسک می‎جوید. نتیجه چنین فضایی، شکل‏ گیری پدیده عدم مطلوبیت و رضایت از طرح و تردید در اثربخشی و پایداری آن در بین کشاورزان است. بنابراین پیشنهاد می شود وزارت نیرو، با رعایت قواعد فقهی و حقوقی مربوطه و بر اساس رویکردهای سیستمی و مشارکتی، در اجرای طرح نصب کنتورهای هوشمند بازنگری‏ جدی به عمل آورد.