بررسی تجلی امر قدسی در معماری آرامگاهی ایران نمونه مطالعاتی: بارگاه ملکوتی امام رضا (ع)

معماری فراتر از امری فناورانه، تمامیت حضور انسان در جهان را معنا می کند؛ از طرفی امر قدسی به عنوان اساسی ترین ویژگی حضور انسان در جهان، نسبتی ضروری با معماری دارد. در طول تاریخ، بناهای مذهبی به ویژه مزار امامان و بزرگان علم، شکل های متفاوتی به خود گرفته، چرا که نحوه تجلی صفات و مفاهیم، باعث ایجاد تفاوت های کالبدی در آن ها گشته است. این تفاوت ها در دو مقیاس کلان کالبدی و جزیی در تزیینات متبلور شده است. مزارها در سرزمین های اسلامی به عنوان زیارتگاه استفاده شده اند، به همین علت از نظر بعد هنری کانون توجه بوده اند؛ همچنین در طول تاریخ معماران به دنبال ایجاد مکانی قدسی از ساحت معنا بهره برده اند. بارزترین تجلی گاه معنایی و ماهوی انسان را می توان در هنر قدسی واکاوی کرد. به طور کلی هنر قدسی در معنا خلاصه شده و در کالبد معماری به ظهور رسیده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی جایگاه امر قدسی در معماری به صورت هنری بصری و یافتن اندیشه های شکل گرفته در کالبد یک مقبره است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت کیفی و از نوع استدلالی و تحلیلی می باشد. تحلیل های صورت گرفته گویای آن است که معماری اسلامی در بعد صورت و معنا از امر قدسی بهره گرفته است؛ به گونه ای که مفاهیمی همچون نشانه و نماد، اصالت مقبره در سامان دهی فضاهای مزار، قرارگیری مقبره در فضای درون، به کارگیری مصالح پرتزیین و وجود سلسله مراتب فضایی در رسیدن به مزار (مهیاکردن فضاهای متنوع و مرحله به مرحله جهت آمادگی ذهنی و روحی زایر و رسیدن به محبوب، در برگرفتن زایر با فضاهای متنوع، عطوفت و مهربانی با وی، در اصل قرار دادن انسان کامل، القای حس ملاقات با شخصی مهم) در بارگاه مقدس امام رضا (ع) به ظهور رسیده است.