کارکرد متون نوشتاری معماری در بازتولید ارکان قدرت شاهان صفوی

در پژوهش های تاریخی معماری علاوه بر ابنیه، داده های مکمل فراوانی وجود دارد که در ترسیم سازوکار فرهنگی و اجتماعی دوره های تاریخی موثر هستند. متون نوشتاری از جمله داده هایی هستند که اطلاعات صریح و روشنی در این خصوص فراهم می سازند. این مقاله به بررسی مفاهیم شکل دهنده به مشروعیت و در نتیجه اقتدار حکومت صفوی در متون باقی مانده از معماری این دوران می پردازد تا نقش استراتژی سیاسی صفویه را در تبدیل حکومت خود از یک نظام صوفیانه به یک سلطنت مقتدر شیعی بررسی کند. این مقاله رویکردی کیفی دارد که فن گردآوری داده های آن بررسی اسناد و مشاهده است. بدین منظور متون مذکور، در دو قالب، از آغاز تا پایان حکومت شاه عباس اول مورد بررسی قرار گرفته اند؛ در بخش اول متون باقی مانده از نویسندگان دربار در توصیف آثار معماری و در بخش دوم متن کتیبه های موجود در بناهای ساخته شده این دوران مدنظر قرار گرفته اند. بررسی ها نشان می دهد که این نوشتارها در آن دوران همچون رسانه ای تبلیغاتی عمل می کرده و منابع مشروعیت حکومت صفوی، یعنی تاکید بر ارتباط سلطنت و دین، القای نگاه سلسله مراتبی به نظام کیهانی و تلاش برای افزایش هیبت پادشاهان، در آنها مورد تاکید قرار می گرفته است..