مقایسه ساختار عروض فارسی و موسیقی کلاسیک ایرانی

از دیرباز، در متون موسیقی و عروض، اشاراتی به وجوه اشتراک میان آن دو شده است. اگر برخی از موسیقی دانان، موسیقی کلاسیک ایرانی را برآمده از عروض دانسته اند و هنرجویان خود را به آموختن زحافات دو و سه هجایی ترغیب می کرده اند. مقصودشان سامان دهی ادوار ایقاعی و یافتن ریتم هایی نو بوده است، نه اینکه ساختار موسیقی به تقلید از عروض پدید آمده باشد. آنان عروض را مبنای مقایسه با موسیقی قرار داده اند تا از شیوه همانندسازی، برای درک بهتر ساختار موسیقی استمداد بجویند. تقدم زمانی موسیقی بر عروض و یکسانی ساختار موسیقی دنیای باستان تا روزگار معاصر ایجاب می کند عروض را برآمده از موسیقی بدانیم. گرچه در مواردی هم عروض بر موسیقی تاثیراتی نهاده است. از طرفی بعد مهارتی موسیقی، سبب می شود دوستدارانش حتی با مطالعه و خوض در ساختار موسیقی نتوانند به شناخت درستی دست یابند. این مقاله با روش تحلیلی - تطبیقی بر آن است تا با مقایسه ساختار عروض و موسیقی و بیان مشابهت ها (از کوچک ترین جزء تا بزرگ ترین اجزاء) تصویری روشن در جهت درک درست ساختار موسیقی برای علاقه مندان ناآشنا به آن، به ویژه اهل عروض، ترسیم کرده، نقش انکارناپذیر موسیقی را در پدیدآمدن عروض توصیف کند. همچنین در برخی موارد اثرگذاری عروض بر ساختار موسیقی و نقش آن را در سامان دهی موسیقی کلاسیک ایرانی روشن سازد. داده های این مقاله به شیوه کتابخانه ای و با مراجعه به اسناد و منابع معتبر گردآوری شده است. نویسنده با ارزیابی و بررسی داده ها بدین نتایج دست یافته است: نت های موسیقی و هجاهای عروضی از لحاظ حرکت و سکون برابری می کنند. اسباب و اوتاد کاربردی دوگانه دارند. از میان افاعیل ده گانه عروض، تنها سه رکن با دانگ های موسیقی مطابقت می کنند. مقام موسیقی و بحر عروضی هر دو نتیجه ترکیب دانگ های موسیقی و افاعیل عروضی اند.