قیمت گذاری بنزین و پیامدهای آن بر فقر مطلق و نسبی خانوارهای شهری ایران

تخصیص حجم وسیع یارانه به بنزین علاوه بر ایجاد معضلات فراوانی چون مصرف بی رویه، قاچاق و ناکارآمدی بازار، از اصلی ترین هدف خود مبنی بر حمایت از اقشار ضعیف جامعه منحرف شده و فقر (مطلق و نسبی) را تشدید کرده است. چنین رویکردی اصلاح مکانیزم قیمت گذاری فعلی را ضروری کرده است. در مطالعه حاضر، آثار اجرای سناریو پیشنهادی و افزایش قیمت تصاعدی متناسب با مصرف بنزین بر فقر (مطلق و نسبی) بررسی و با وضعیت جاری مقایسه می شود. این راهکار به صورت دو نرخی (قیمت سهمیه ای و غیر سهمیه ای) است؛ بخش سهمیه، مانند روال گذشته بوده و قیمت بنزین غیرسهمیه، به اقتضای میزان مصرف افراد با احتساب 5 درصد مالیات به ازای هر لیتر مصرف مازاد بر سهمیه ماهانه، محاسبه می شود. بدین منظور مخارج مصرفی 78255 خانوار شهری طی دوره زمانی 1399-1396 در چارچوب مدل سیستم تقاضای تقریبا ایده آل خطی در نه گروه کالایی منتخب به تفکیک چهار طبقه مصرف ماهیانه بنزین (کمتر از 60 لیتر، 60 تا 80 لیتر، 80 تا 120 لیتر و بیش از 120 لیتر) با در نظر گرفتن متغیرهای جمعیت شناختی بررسی شد. کشش های قیمتی و درآمدی استخراج و معیار تغییرات جبرانی محاسبه و با فرض اجرای سناریوی پیشنهادی، اطلاعات هزینه ای خانوار شبیه سازی و فقر (مطلق و نسبی) برآورد شد. در صورت عملی شدن سناریوی مذکور، خانوارهای پرمصرف با هزینه بالاتری مواجه شده و از یارانه کمتری بهره مند می شوند که علاوه بر توزیع عادلانه یارانه و کاهش فقر از شدت مصرف کاسته می شود.