«فدایی مازندرانی» از پیشگامان ادبیات پایداری

در این جستار، با چهره دیگری از مقتل سرای روزگار قاجار، میرزا محمود فدایی، آشنا می شویم. فدایی سراینده مقتل منظوم و پدیدآورنده بلندترین ترکیب بند عاشورایی در ادب فارسی، با رویکرد رثایی، واقعه عظیم عاشورا را به رشته نظم در آورد؛ آوازه و شهرت این عالم ادیب هم به همین سبب است. لیکن، فدایی از حوادث روزگار خود و مسایل کشورش نیز غافل نبوده است. نشانه این آگاهی و حساسیت به تحولات زمانه را فدایی با سرودن قصیده سینیه با ردیف ارس در بیان یورش سپاه روس به ایران و بی رسمی های آنان، آشکار کرده است. این قصیده تاریخی، که شصت وهفت بیت دارد؛ بیانگر تجربه زیسته و بی واسطه، در دل رخدادهای اجتماعی- سیاسی و برآمده از حال و هوای دو جنگ دولت روس با ایران است که هم زمان با زیست و بود فدایی، روی داد. بازخوانی و بررسی آن، ازاین رو که سندی دست اول و زاییده روزگار خود است؛ از دید جامعه شناسی تاریخی متن، بسیار با ارزش است و فدایی را در ردیف پیشگامان ادبیات جهادی یا ادبیات پایداری، جای می دهد.فدایی در این قصیده سینیه، رویکردی سیاسی- انتقادی، و لحنی روایی دارد و با شمشیر زبان، بر سپاه روس می تازد و با چاشنی طنز و طعنه و آمیخته به غیرت و خشم، از خیانت و وطن فروشی برخی افراد نیز فریاد برمی آورد.