تجزیه میانگین نسل‎ها برای برخی صفات زراعی در دو تلاقی گندم نان تحت دو شرایط رطوبتی مختلف

به منظور فهم چگونگی کنترل عمل ژن در صفات زراعی گندم، شش نسل اصلی از دو جمعیت اصلاحی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو شرایط نرمال و تنش خشکی با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل‎ها، در دانشگاه رازی در سال زراعی 95-1394 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس وزنی نشان داد که اختلاف معنی ‎داری بین نسل‎های مختلف از نظر اکثر صفات تحت هر دو شرایط وجود دارد. اغلب اثرات ژنی شامل افزایشی، غالبیت و اپیستازی در تبیین وراثت اکثر صفات نقش داشتند. در هر دو تلاقی، در خصوص اکثر صفات، اثر غالبیت بزرگتر و معنی‎دار بود. از این‏رو، گزینش در نسل‎های پیشرفته و نیز استفاده از روش بالک - شجره ‎ای برای بهبود این صفات در جمعیت حاصل از این دو تلاقی پیشنهاد می‎شود. البته، با توجه به نقش بیشتر ژن‎های با اثر افزایشی در تبیین صفات تعداد سنبله در بوته و قطر ساقه اصلی در تلاقی مرودشت × سیستان و صفات وزن سنبله‎ ها در بوته و طول ریشک تحت شرایط تنش در تلاقی مرودشت × نورستار، استفاده از گزینش دوره‎ای برای تجمیع این ژن‎ها و سپس انتخاب لاین‎های با خصوصیات زراعی مطلوب قابل توصیه است. مدل کنترل ژنتیکی اغلب صفات، در هر دو شرایط تقریبا مشابه بود و چندان تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفت. طبق نتایج تجزیه واریانس حاصل از روش رگرسیونی، مقدار R2 برای همه صفات در این مطالعه بزرگتر از 0.81 بود که حاکی از توجیه تنوع فنوتیپی توسط مدل مربوطه می‎باشد. بالاترین وراثت‎پذیری عمومی، برای وزن صد دانه (0.67) در شرایط نرمال در تلاقی مرودشت × سیستان و برای صفات ارتفاع بوته اصلی (نرمال: 0.76 و تنش: 0.67) و طول پدانکل (نرمال: 0.72 و تنش: 0.67) در تلاقی مرودشت × نورستار و بالاترین وراثت‎پذیری خصوصی برای وزن صد دانه (0.41) در شرایط تنش در تلاقی مرودشت × سیستان برآورد گردید.