بررسی موانع مشارکت جوامع محلی در فرایند اجرای پروژه های آبخیزداری و منابع طبیعی، حوزه آبخیز آرپاچای، استان زنجان

از جمله مشکلات مهم در فرایند اجرا و نگهداری ‏پروژه های آبخیزداری و منابع طبیعی، عدم مشارکت و ‏همکاری موثر آبخیزنشینان است. بر این اساس، توجه به عوامل بازدارنده و همچنین، شناسایی راهکارهای تقویت مشارکت جوامع محلی در فرایند اجرای پروژه های آبخیزداری و منابع ‏طبیعی، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. این پژوهش، با هدف شناخت ویژگی های ‏اجتماعی-اقتصادی جوامع محلی، شناسایی شاخص های موثر بر کاهش موانع و افزایش ‏مشارکت مردمی در اجرای طرح های منابع طبیعی و ‏آبخیزداری، شناخت انتظارات و نیازهای جامعه محلی و ‏در نهایت، ارایه راهکارهای علمی و فنی با هدف ‏افزایش میزان مشارکت مردمی، در منطقه پایلوت آرپاچای شهرستان زنجان انجام شده است.

در این پژوهش، چهار شاخص تاثیرگذار اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، طبیعی و مدیریتی، با 40 زیرشاخص تعیین و دسته بندی شدند. اطلاعات لازم به‎ صورت پیمایشی و با استفاده از ‏ابزار پرسشنامه، مصاحبه و نشست های متعدد با افراد جامعه و خبرگان محلی، جمع آوری شد. برای تعیین حجم نمونه از رابطه کوکران، برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. همچنین، برای بررسی روایی پرسشنامه از آلفای کرون باخ، از تحلیل عاملی به منظور کاهش و دسته بندی متغیرهای تاثیرگذار بر عدم مشارکت مردم در پروژه های آبخیزداری، استفاده شد.

نتایج و بحث:

نتایج نشان داد که شش عامل در مجموع به میزان 64.4 درصد، از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند و  متغیر آموزش و اطلاع رسانی در سطح محلی، به عنوان موثرترین عامل شناخته شد که 29.79 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کرد. پس از آن، عوامل بهبود درآمد و معیشت روستاییان با 19.24 درصد، تنوع فعالیت های اقتصادی و بهبود عملکرد با 18.93 درصد، تقویت اقتصاد محلی با 13.92 درصد، مدیریت طرح های آبخیزداری با 11.34 درصد و مدیریت منابع طبیعی با 4.3 درصد، به ترتیب در اولویت دوم تا ششم قرار گرفتند.

در مجموع، می توان این گونه بیان کرد، نبود اطلاع و آگاهی جامعه محلی از جنبه ها و منافع مثبت اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و فنی حاصل از اجرای پروژه های منابع طبیعی و آبخیزداری در محدوده زیست و تولید آن ها، یکی از موانع مهم در عدم مشارکت و محقق نشدن اهداف پیش بینی شده در اجرای پروژه های آبخیزداری و منابع طبیعی در محدوده مورد مطالعه است. بر این اساس، توجه و تاکید بر موضوع اعتمادسازی و افزایش میزان اعتماد اجتماعی، به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری، در فرایند اجرا و موفقیت پروژه ها، نقش بسزایی دارد.