مزاج روحانی، سلامت معنوی و مزاج جسمانی

از دیرباز در فلسفه از مزاج جسمانی و در عرفان از مزاج روحانی سخن گفته شده و با دقت زیادی به تفسیر و تبیین نشسته اند که سلامت مزاج روحانی پایه سلامت معنوی و سلامت مزاج جسمانی موثر در سلامت معنوی است. چراکه مزاج روحانی اثر و حالت برخاسته از ترکیب معنوی به شیوه خاصی است؛ چه ترکیب وجودی که در قوس نزول با آمیزش اسمای الهی و احکام مراتب هستی در حقیقت انسان صورت می گیرد و به اثر برخاسته از آن ترکیب، مزاج روحانی جبلی گویند و چه ترکیب ارادی که در دنیای مادی در پی آمیزش باورها و کردارها به وجود می آید و منجربه پیدایش صورت ملکوتی و باطنی می شود و اثر و حالتی از وی پدید می آید که به آن مزاج روحانی کسبی گویند. اگر این ترکیب در قوس صعود و پس از امتزاج معارف توحیدی و اوصاف اخلاقی و کمالات الهی صورت گیرد، مزاج روحانی برخاسته از آن، مزاج روحانی کاملان خواهد بود. اگر این ترکیب در یک حرکت ناسوتی و در آمیزش باورهای ناصحیح و کردارهای ناپسند شکل گیرد، مزاج روحانی برخاسته از آن، مزاج روحانی ناسوتیان خواهد بود. پس سلامت مزاج روحانی کسبی در پرتو استکمال طولی حقیقت باطنی و قلبی در قوس صعود و در پی تحقق مزاج روحانی کاملان به دست می آید که البته به سلامت معنوی می انجامد. البته آنچه که به مزاج روحانی کاملان در تحقق این سلامت مدد می رساند، سلامت مزاج عنصری است؛ مزاجی که حاصل امتزاج کیفیت های بسیط و حالت و اثر طبیعت مادی انسان است و صحت این مزاج موجب بروز اخلاق و اعمال نیکو و مایه سلامت معنوی است.