مبانی اندیشه اسلامی مکانسازی مشارکت مبنا در بازآفرینی بافت تاریخی نمونه مطالعاتی: محله عودلاجان

شهرسازی اسلامی-ایرانی، از مهمترین موضوعات و دغدغه اندیشمندانی است که بناها و فضاهای شهر را مکانی در راستای سلوک انسانی و تعالی روحی و معنوی او می دانند و به ویژگی های کالبدی شهر مطلوب از منظر اسلام می پردازند. با توجه به آموزه های جامع دین مبین اسلام در آرمانشهر وعده داده شده به اهل صالح زمین و بیان ویژگیهای آن؛ مستفاد میگردد که انسان با خصلت مدنی بالطبع خود، از طریق شهرسازی مشارکت طلب به آرامش خواهد رسید و یکی از خصوصیات مهم فضای عمومی صالح، مشارکت طلبی می باشد. بحران هویتی ناشی از آسیب به بافت های تاریخی موجب تضعیف حس وابستگی انسان به محیط و خصلت مدنی بالطبع او و در نتیجه کاهش مشارکت اجتماعی می شود که در این پژوهش، از مکانسازی متناسب با بافت تاریخی، به عنوان تسهیلگر در پروژه های بازآفرینی استفاده می شود تا در جهت نیل به آرمانشهر اسلامی گام برداریم. در این مقاله با بررسی معیارهای کالبدی مورد نظر اسلام در زمینه بازآفرینی بافت های تاریخی، در محله تاریخی عودلاجان تهران به عنوان یک نمونه مطالعاتی که اقدامات بازآفرینی در آن انجام شده و حضور مردم در بافت بعد از اقدامات کمرنگ بوده؛ با هدف بررسی و مطالعه ارتباط بین شاخص های «مکانسازی مشارکت مبنا در بازآفرینی بافت های تاریخی» به عنوان عامل ایجاد «دلبستگی مکانی» و «مشارکت طلبی» با استفاده از پژوهش آمیخته(کمی و کیفی) به روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر روش های تحلیل محتوای اسناد کتابخانه ای و پیمایش مقطعی کمی (پرسش از کارشناسان و مردم محله عودلاجان) و کیفی(مشاهدات نظامند کارشناسی از بافت)، به بررسی مبانی اندیشه اسلامی مکانسازی مشارکت مبنا در بازآفرینی بافت های تاریخی پرداخته است. تجزیه و تحلیل داده ها با روش آمار توصیفی و استنباطی بوده که نرمالیتی داده ها با آزمون کلموگروف اسمیرنف و آزمون فرضیه ها با ضریب همبستگی اسپیرمن و معادلات ساختاری به روش PLS و مدلسازی با نرم افزار SmartPLS3 انجام شد. تایید روایی توسط اساتید و پایایی با رسیدن به نقطه اشباع نظری و ضریب آلفای کرونباخ بررسی شد. پس از طی موفقیت آمیز تمامی آزمون های مدل ساختاری شامل ضرایب مسیر (بتا)و معناداری آن (T-Value)، شاخص ضریب تعیین (R2)، شاخص ارتباط پیش بین(Q2)، شاخص شدت تاثیر(F2)و شاخص هم خطی(VIF)برای دو گروه مردم بافت و کارشناسان خبره با اطمینان بالا تایید و مدلسازی ارایه شد. سپس از طریق مشاهده نظام مند تک تک شاخص های پژوهش و تحلیل کیفی کارشناسانه، نتایج بررسی و تعمیم داده شد و مدل کلی ارایه گردید. بر اساس یافته های تحقیق، مشخص گردید، فضاهای انسان مدار و مکان محور مقید به ارزشهای دین مبین اسلام و  اصالت های بافت تاریخی، از طریق مکانسازی مشارکت مبنا در بافت و افزایش مشارکت اجتماعی ناشی از آن در روند بازآفرینی، موجب حفظ بافت تاریخی و موجودیت ایرانی اسلامی آن و افزایش دلبستگی مکانی و مشارکت طلبی خواهد شد.