بررسی رقابت درون گونه ای در توده خالص دست کاشت با استفاده از شاخص های رقابت

به منظور تخمین رقابت درختان مدل های رقابتی زیادی از ساده تا چندبعدی توسعه یافته اند که در همه آنها شاخص رقابت به عنوان معیاری برای نمایش تعامل بین درختان است و هدف این شاخص ها ارزیابی تنش رقابتی با توجه به تعاملات بین درختان است. این شاخص ها عموما براساس ویژگی های مورفولوژیک درختان ساخته شده اند و یا تابعی از فاصله تا نزدیکترین درختان همسایه هستند. روشن شدن رقابت فردی درختان، با استفاده از شاخص های رقابت مبتنی بر تکنیک های ریاضی است که نشاندهنده درجه ای از رقابت است که درخت از همسایگان تاثیر می پذیرد و اغلب این نتیجه متصور است که اثرات همسایگی بر رشد درختان به دلیل محدود شدن دسترسی به منابع، در درجه اول منفی است. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی رقابت درون گونه ای در توده خالص دستکاشت با استفاده از برخی از شاخص های رقابت است.

شاخص های رقابت مستقل از فاصله معمولا به عنوان نسبت اندازه درختان مدنظر است (مانند قطر در ارتفاع برابر سینه، ارتفاع، سطح مقطع یا تاج پوشش) تا رقابت پذیری آن گونه را نشان دهند. در شاخص های وابسته به فاصله نیز از ابعاد درختان همسایه و فاصله آنها از یکدیگر استفاده می شود. به منظور محاسبه شاخص های رقابتی شامل شاخص رقابت مستقل از فاصله (IDI)، شاخص رقابت وابسته به فاصله بر حسب قطر (DDIdbh) و شاخص رقابت وابسته به فاصله بر حسب ارتفاع (DDIh) پارامترهای قطر برابر سینه و ارتفاع کل تمام درختان به صورت آماربرداری صد درصد در داخل قطعات نمونه به مساحت یک هکتار در چهار توده از جنگل دستکاشت گونه صنوبر در استان گیلان انجام شد. همچنین فاصله درختان نیز اندازه گیری شد. سپس به منظور بررسی چگالی چوب و استفاده از مقدار آن در شاخص رقابت مستقل از فاصله، در هر قطعه نمونه 15 درخت به صورت تصادفی و دارای پراکنش مناسب در طبقات قطری مختلف انتخاب و برای انجام آنالیز چگالی چوب قطع شدند و فرآیند محاسبه چگالی انجام شد.

نتایج نشان داد که توده ها از نظر هر دو نوع شاخص دارای شرایط رقابتی معنی داری نسبت به یکدیگر بودند. از نظر شاخص رقابتی مستقل از فاصله همه توده ها دارای اختلاف معنی داری بودند (05/0 ≥ p). اما نتیجه مقایسه شاخص رقابت وابسته به فاصله برای قطر درختان نشان داد که توده 3 دارای اختلاف معنی داری با سایر توده ها است و توده های 1 و 3 و 4 نیز اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند (05/0 ≥ p). مقایسه شاخص رقابت فاصله ای برای ارتفاع درختان نیز نشان داد که توده های 1 و 2 بدون اختلاف بوده اما با توده-های 3و 4 اختلاف معنی داری را نشان دادند (05/0 ≥ p).

محاسبه انواع شاخص های رقابت می تواند در برنامه های پرورشی مانند تنک کردن توده های دستکاشت بسیار کاربردی باشد. نتایج چنین مطالعاتی می تواند درک روشن تری از ساختار مکانی و فضایی درختان در اختیار قرار دهد.