سیر تطور مکاتب اقتصادی و الزام شکل گیری مکتبی نوین (مسئله شناسی و بیان شواهد تجربی)

هر تحقیق علمی با مسیله ای آغاز می شود و گاه طرح یک سوال جدید، خود یک نوآوری بزرگ در فرایند انجام تحقیقات است. مرور بن انگاره ها و ساختمان فکری مکاتب اقتصادی در سیر تطورشان از مکتب کلاسیک با بنیان گذاری آدام اسمیت گرفته تا مکتب تاریخی آلمان، مکتب اتریش و مکتب نهادی، نشان می دهد که اگرچه تمامی این مکاتب وعده آرامش و امنیت بشریت را سر داده اند، اما انسان برخوردار از نبوغ و قوای پیچیده ذهنی، ظرفیت ها، توانمندی ها و مهارت ها، گمشده در تمامی آن ها است. انسانی که بنا به گفته کانت، غایت خلقت او، تحقق آزادی در هر دو وجه سلبی و ایجابی است. آزادی سلبی به عنوان وجهی از آزادی که مسیولیت تحقق آن بر دوش حاکمیت هاست و مستلزم فراهم آمدن شرایط مناسب در محیط پیرامونی برای انتخاب آزادانه است، آزادی که در پناه حاکمیت قوانین و مقررات و یا به تعبیری نهادهای بیرونی، امکان نظم دهی به تعاملات انسانی را فراهم ساخته و فرد را از تعدی و تعرض دیگران در امان می دارد؛ اما آزادی در وجه ایجابی آن دربردارنده معنای عمیق تری است. به واقع عدم مسخ انسان در هر اندیشه، نظام و ایدیولوژی است که ساخته وپرداخته و دست ساز انسانی است، آزادی که امکان گذر از دل بستگی ها و تعلقات جهان محسوسات را فراهم نموده و تمام تلاش فرد را معطوف به شناخت خویشتن خویش می نماید؛ شناختی که دستیابی به آن، گم شده ی بشر مدرن امروزی است. با تحقق این وجه از آزادی است که امکان سلطه بر اندیشه ها و چارچوب های فکری فراهم شده و درنتیجه ی این آرامش درونی، زمینه خلق و خلاقیت و اعتلای روح، هم برای خود فرد و هم برای دیگران فراهم می گردد. حال پرسش اینجاست که کدام یک از این مکاتب توانسته است آزادی از سلطه قدرت ها و تعدی های بیرونی و آزادی برای اعتلای درونی را برای بشر تامین و تضمین نماید؟ مسیولیت تحقق این ماموریت و آرمان بشریت بر عهده کیست؟ گویا دنیای کنونی و نظام های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در جریان، پرداختن به این مسیولیت خطیر را رها کرده اند و به حدی ترین و نازل ترین وجه حقوق انسانی یعنی حقوق طبیعی و آزادی بدون قید و شرط تحت عنوان "لیبرالیسم اقتصادی" بسنده کرده اند و آنچه را که مغایر با ماهیت واقعی انسانی است به اجبار بر او تحمیل نموده اند. آن چنان که مرور شواهد و مصادیق عینی بسیار از اندیشمندان و فلاسفه مهم نشان می دهد که تمامی نظام های اقتصادی که در تدارک شادمانی، آرامش و رفاه برای بشریت اند، نه تنها سلطه کشورهای قدرتمند بر دیگر کشورها و بر هم نوعان خود را ترویج کرده اند، بلکه نگاه ابزارگرایانه به انسان را که «بالذات برای تعالی» آفریده شده است را اساس برای حفظ ایدیولوژی موردنظر خویش قرار داده اند و از تجلی روح آزادی و آزادگی در این جوامع خبری نیست. لذا پرداختن به این غفلت مهم در مکاتب اقتصادی و تشریح آن با قرارگیری در موضعی بی طرفانه و با استناد به شواهد علمی و عینی، مسیله مهم در این مقاله است.