کمی سازی پاسخ های جوانه زنی بذر دو ژنوتیپ کتان دانه ای (Linum usitatissimum) به دما

کتان (Linum usitatissimum L.) گیاهی چند منظوره است که برای دانه، روغن و الیاف آن کشت می شود. در شرایط رطوبتی مناسب، دما به عنوان یک عامل محیطی موثر می تواند بر جوانه زنی و سبز شدن این گیاه اثر بگذارد. از این رو، شناخت دماهای کاردینال آن می تواند به کشاورزان در پیش بینی موفقیت آمیز جوانه زنی، سبز شدن و حتی عملکرد بذر و به پژوهشگران در ایجاد ژنوتیپ های متحمل به دماهای بالا کمک کند. لذا، پژوهش حاضر با هدف تعیین محدوده دمایی جوانه زنی و دماهای کاردینال جوانه زنی بذر دو ژنوتیپ دانه ای کتان طراحی و اجرا شد.

به منظور کمی سازی واکنش جوانه زنی دو ژنوتیپ کتان دانه روغنی (رقم گلچین و لاین 286) به نه دما (3، 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سلسیوس)، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این زمایش، از سه مدل رگرسیونی غیر خطی (بتا، دو تکه ای و دندان مانند) برای برازش داده ها استفاده شد و با استفاده از شاخص اطلاعات آکاییک (AIC)، شاخص اطلاعات آکاییک اصلاح شده (AICc) و ∆i  مدل برتر گزینش شد.

یافته های این آزمایش در مورد لاین 286 نشان داد که مدل بتا با داشتن شاخص اطلاعات آکاییک (96/3-AIC=) و شاخص آکاییک تصحیح شده (61/89-AICc=) کمتر و 0=  ∆i  از توانایی بالاتری در تخمین دماهای کاردینال برخوردار است. لذا، با استفاده از این مدل، دمای پایه، بهینه، بیشنه و تعداد ساعت زیستی لاین 286 به ترتیب 18/7، 22/24، 16/40 درجه سلسیوس و 25/19 ساعت تخمین زده شد. در رقم گلچین، مدل بتا با داشتن شاخص اطلاعات آکاییک (89/3-AIC=) و شاخص آکاییک تصحیح شده (083/89- AICc=) کمتر، برازش بهتری نسبت به دو مدل دیگر داشت. با این حال، با در نظر گرفتن ∆i  که در مدل های بتا، دو تکه و دندان مانند به ترتیب برابر 0، 61/1 و 49/4 بود، مشاهده شد که دو مدل بتا و دوتکه در تخمین دماهای کاردینال رقم گلچین از دقت یکسانی برخوردارند. این یافته ها نشان داد که دامنه دمای مناسب برای جوانه زنی رقم گلچین 85/23-8/3 درجه سلسیوس است. در این رقم محدوده ساعت زیستی تا 50 درصد جوانه زنی از 42/16 تا 77/19 ساعت متغیر بود.

در کل، با توجه به یافته های این آزمایش می توان از مدل بتا برای پیش بینی زمان تا جوانه زنی لاین 286 و از هر یک از دو مدل، مدل بتا و دوتکه ای برای پیش بینی زمان تا جوانه زنی رقم گلچین در شرایط مطلوب رطوبتی بستر جوانه زنی استفاده کرد.

مدل های مناسبی برای پیش بینی خوب درصد جوانه زنی بذر دو ژنوتیپ کتان دانه ای (رقم گلچین و لاین 286) در پاسخ به دما معرفی شد.
دماهای کاردینال دو ژنوتیپ بذر کتان دانه ای (رقم گلچین و لاین 286) تعیین شد.