تنوع ژنتیکی در قدرت بذر سینگل کراس ها و هیبریدهای تاپ کراس چغندرقند

جوانه زنی و پتانسیل ظهور گیاهچه مطلوب بذر منوژرم چغندرقند در سطح مزرعه، به کیفیت بذر وابسته است. همچنین عملکرد محصول و بهره وری از نهاده های کشاورزی، به استقرارگیاهچه در مزرعه بستگی دارد و توانایی برای جوانه زنی و استقرار گیاهچه به سرعت و یکنواختی ظهور گیاهچه قوی در شرایط مختلف محیطی بستگی دارد. دانش ما در رابطه با تنوع قدرت بذر و کارکرد آن در عملکرد محصول، محدود است. بر همین اساس، خصوصیات کیفی بذر از جمله قدرت بذر، در فرآیند اصلاح چغندرقند برای تهیه ارقام با بنیه و کارکرد مناسب بذر در مزرعه، ضروری است. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی و رتبه بندی سینگل کراس ها و هیبریدهای در حال اصلاح به لحاظ صفات مختلف قدرت بذر و تعیین ارتباط بین آن ها جهت دست یابی به حداکثر کیفیت بذر انجام شد.

در این تحقیق، صفات قدرت بذر 22 سینگل کراس و 22 هیبرید تاپ کراس حاصل از تلاقی آنها با یک لاین گرده افشان چغندرقند، در شرایط گلخانه و در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند طی سال های 1399 و 1400 مطالعه شد. ارزیابی صفات کیفی سینگل کراس ها و هیبریدها در دو آزمایش جداگانه در شرایط گلخانه هر یک با 22 تیمار و با استفاده طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد.

نتایج نشان داد صفات ظهور گیاهچه در سینگل کراس ها و هیبریدهای تاپ کراس حاصل از تلاقی انها در چغندرقند تحت تاثیر ژنوتیپ می باشد. تنوع ژنتیکی بین سینگل کراس ها و هیبریدهای حاصل به لحاظ قدرت بذر مشاهده شد. هیبریدهایی که درصد جوانه غیر نرمال و بذرهای جوانه نزده مغزدار کمتر و یکنواختی جوانه زنی بالا در شرایط آزمایشگاه داشتند، افزایش درصد ظهور گیاهچه آن ها نسبت به دیگر هیبریدها، معنی دار بود. در نهایت، هیبریدهایی که یکنواختی جوانه زنی بالا در آزمایشگاه داشتند، ضریب سرعت ظهور گیاهچه بیشتر و در زمان کمتری سبز شدند.

به نظر می رسد، صفت یکنواختی جوانه زنی بذر چغندرقند نقش تعیین کننده و معنی داری نسبت به مابقی صفات کیفی در آزمایشگاه دارد و می تواند در برنامه های اصلاحی به عنوان یکی از شاخص های انتخاب کیفی بذر، استفاده شود؛ همچنین روش تجزیه خوشه ای چند متغیره و شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) ژنوتیپ ها بر اساس صفات کیفی بذر چغندرقند (درصد ظهور گیاهچه، سرعت ظهور گیاهچه، میانگین زمان ظهور گیاهچه، ضریب سرعت ظهور گیاهچه، یکنواختی ظهور گیاهچه و میانگین وزن خشک گیاهچه) اختلاف آماری معنی داری را در خوشه و رتبه بندی آنها در SIIG بدست آورد. به نظر می رسد، از صفات جوانه زنی بذر چغندرقند می تواند در برنامه های اصلاحی به عنوان یکی از شاخص های انتخاب کیفی بذر، استفاده شود؛ بنابراین انتظار می رود، با انتخاب و غربال ژنوتیپ های برتر برای افزایش کیفیت بذر چغندرقند، منتج به بهبود و افزایش ظهور گیاهچه در مزرعه و در نهایت، با افزایش عملکرد محصول همراه شود.