بررسی تنوع اگرومورفولوژیکی برخی توده های ایرانی زیره سبز (.Cuminum cyminum L) در شرایط آب و هوایی مشهد

تنوع ارقام یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر عملکرد محسوب می شود. بنابراین شناسایی دقیق و صحیح ژنوتیپ ها و توده های شاخص بومی علاوه براینکه در برنامه های به زراعی این گیاهان ضرورت دارد در حفظ ذخایر ژنتیکی نیز بسیار موثر است. تحقیق حاضر به منظور بررسی تنوع بین توده های زیره سبز از لحاظ تولید عملکرد وانتخاب توده هایی با پتانسیل مناسب جهت به گزینی انجام گرفت.

به منظور بررسی خصوصیات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و عملکردی توده های بومی زیره سبز، مطالعه ای در ایستگاه تحقیقاتی طرق در سال زراعی 1398-99 روی 30 توده بومی زیره سبز در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. خصوصیات تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، رسیدگی فیزیولوژیکی و رسیدگی کامل بذر، ارتفاع، تعداد شاخه، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد گل در چترک، زیست توده و عملکرد دانه اندازه گیری شد.

بین توده ها اختلاف معنی داری از لحاظ تمامی صفات مورد مطالعه مشاهده شد. مساحت تاج پوشش 633-47 سانتی متر مربع، ارتفاع بوته 30-17/7 سانتی متر، تعداد شاخه 62/3-6/3 عدد، تعداد چتر در بوته 27/3-5/7 عدد، تعداد چترک در چتر 5/33-3/17 عدد، تعداد گل در چترک 5/85-4/30 عدد، زیست توده 17/38-1/92 گرم در بوته و عملکرد دانه 6/72-0/129 گرم در بوته متغیر بود. براساس نتایج خوشه‎بندی کلاستر، توده ها در سه گروه مجزا قرار گرفتند. گروه بندی خوشه ای و مقایسه میانگین گروه ها با میانگین کل نشان دهنده برتری توده های متعلق به گروه دوم شامل توده های اراک 6 (15316)، بشرویه (38904) و مرکزی 15 (14654) از لحاظ صفات مورفولوژیکی، اجزای عملکرد و عملکرد دانه نسبت به میانگین کل و سایر گروه ها بود. توده های زیره متعلق به گروه سوم در بیشتر صفات از میانگین کمتری نسبت به میانگین کل برخوردار بودند. نتایج نشان داد که از بین توده هایی که بالاترین میزان مقاومت به بیماری فوزاریوم را از خود نشان دادند توده های آیسک (103C) از گروه سوم و خاش (22074) از گروه اول از عملکرد بالای 11 گرم در بوته برخوردار بودند. اما علیرغم بالابودن میزان عملکرد در توده آیسک به دلیل موثر بودن سایر صفات علاوه بر عملکرد در انجام کارهای اصلاحی نمی توان این توده را جهت انجام کارهای اصلاحی پیشنهاد نمود.

تنوع قابل ملاحظه ای بین توده ها از لحاظ صفات مورد مطالعه مشاهده شد. بیشترین میزان عملکرد دانه در توده های خاش متعلق به گروه اول و توده بشرویه از گروه دوم مشاهده شد که با توجه به مقاومت نسبتا بالای این توده ها نسبت به بیماری فوزاریوم می توان آن ها را به عنوان توده های منتخب جهت کارهای اصلاحی پیشنهاد نمود.