بررسی تنوع فیتوشیمیایی اسانس جمعیت های مختلف آویشن (.Thymus spp)

آویشن از جمله گیاهان دارویی می باشد که در مناطقی از جهان به صورت زراعی کشت می گردد و برخی از گونه های آن بومی ایران هستند. ارزیابی تنوع فیتوشیمیایی اسانس این گونه ها از گام های مهم به نژادی آویشن می باشد و چنین تنوعی در ترکیبات اسانس ناشی از اثر متفاوت عوامل محیطی و رویشگاهی است. تحقیق حاضر در راستای درک تنوع فیتوشیمیایی اسانس جمعیت های مختلف آویشن اجرا گردید.

در پژوهش حاضر درصد ترکیبات اسانس 15 جمعیت آویشن (8 جمعیت از گونه T. kotschyanus، 3 جمعیت از گونه T. migricus، 2 جمعیت از گونه T. fedtschenkoi و یک جمعیت از گونه های T. fallax و T. pubescens) رویشگاه های طبیعی مناطق شمال غرب کشور مورد مطالعه قرار گرفتند. بدین منظور، سرشاخه های گلدار جمعیت ها در فصل گل دهی برداشت و ترکیبات اسانس با دستگاه GC/MS شناسایی شدند.

در مجموع 27 ترکیب در اسانس جمعیت های مورد مطالعه مشاهده گردید که تنوع قابل ملاحظه در میان آن ها وجود داشت. بر طبق نتایج، Thymol، P-cymene و Gamma-terpinene ترکیبات غالب اسانس بودند. بیشترین میزان اسانس مربوط به ترکیب Thymol بود که جمعیت بوکان (69/75 درصد) و باروق (62/13 درصد) دارای بیشترین مقدار بودند. طبق این نتایج، برتری جمعیت های استان آذربایجان غربی از نظر ترکیب Thymol محسوس بود. Carvacrol در جمعیت ارومیه- قوشچی (58/29 درصد)، سردشت (44/77 درصد) و Linalool در جمعیت سقز (53/21 درصد) بیشترین مقادیر را داشتند. با تجزیه به مولفه های اصلی مشخص گردید که سه مولفه نخست 60 درصد از تغییرات موجود در داده ها را توجیه می نمایند. نتایج تجزیه خوشه ای جمعیت های استان آذربایجان غربی و استان کردستان را در دو گروه مجزا قرار داد. ترکیب Thymol با  1,8-cineoleهمبستگی منفی داشت. Gamma-terpinene که از دیگر ترکیبات غالب اسانس بود با ترکیبات 1,8-cineole و Beta. Ocimene همبستگی منفی نشان داد. شدیدترین همبستگی مثبت میان ترکیبات 1,8-cineole با Beta. Ocimene، Caryophyllene oxide با Camphor و Lavandulyl acetate با Camphene مشاهده شد. ترکیب Alpha-thujen دارای بیشترین همبستگی منفی با دیگر ترکیبات اسانس بود و Carvacrol نیز همبستگی بالایی با سایر ترکیبات نداشت.

جمعیت های بوکان و باروق به دلیل داشتن میزان Thymol بالا و جمعیت های سردشت، ارومیه- قوشچی و نقده به دلیل داشتن میزان دو ترکیب Thymol و Carvacrol  بالا، برتر می باشند که می توانند در صنایع وابسته و داروسازی و برنامه های تولیدی و به نژادی مفید واقع گردند.