شناسایی ژنوتیپ های برتر جو (.Hordeum vulgare L) براساس پایداری عملکرد و صفات مطلوب زراعی در استان خراسان رضوی

جو (Hordeum vulgare L.) بعد از گندم از لحاظ سطح زیر کشت در ایران مقام دوم را دارد و طبق آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی (1399) سطح زیر کشت آن در کشور 1/547 میلیون هکتار گزارش شده است که از این سطح مقدار تولید دانه 3/514 میلیون تن بوده است. هدف از این پژوهش گزینش بهترین ژنوتیپ های جوی مورد بررسی براساس عملکرد دانه و پایداری آن و همچنین اجزای عملکرد و صفات مهم زراعی مرتبط با عملکرد در مناطق معتدل استان خراسان رضوی بود.

به منظور شناسایی ژنوتیپ های مطلوب جو، سه لاین امیدبخش به همراه ارقام نصرت، یوسف، گوهران و ریحان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در پنج تکرار در سه شهرستان فیروزه، بردسکن (بخش انابد) و خلیل آباد (بخش کندر) طی سال زراعی 99-1398 کشت و مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اندازه گیری شدند. از تجزیه GGE (ژنوتیپ و ژنوتیپ×محیط) بای پلات، تجزیه بای پلات ژنوتیپ×عملکرد×صفت جهت بررسی اهداف این پژوهش استفاده شد.

بر اساس نتایج حاصل از تجزیه پایداری، لاین امیدبخش MB95-4 به عنوان ژنوتیپ مطلوب بوده و نزدیک ترین ژنوتیپ به آن ، لاین امیدبخش MB95-11 بود. در این پژوهش از GYT (ژنوتیپ×عملکرد×صفت) بای پلات جهت شناسایی ژنوتیپ های مطلوب براساس چندین صفت به طور همزمان استفاده شد. براساس نتایج به دست آمده در این پژوهش لاین های امیدبخش MB95-4 و MB95-11 به ترتیب در ترکیب عملکرد دانه با صفات مورد ارزیابی بهترین بودند. براساس شاخص GYT (ژنوتیپ×عملکرد×صفت)، لاین های امیدبخش MB95-4 و MB95-11 به ترتیب بالاترین مقادیر را به خود اختصاص دادند. از طرفی این دو لاین فاقد مقادیر منفی برای ترکیب عملکرد با صفات مختلف بودند. این امر بیانگر برتری نسبی این ارقام در ترکیب عملکرد دانه با صفات مورد ارزیابی بود. مقدار شاخص GYT برای رقم گوهران نزدیک به صفر (0/01) بود و بدین مفهوم است که این رقم دارای مقادیر متوسط صفات مورد ارزیابی در این پژوهش بوده است.

در مجموع براساس نتایج این پژوهش بهترین ژنوتیپ ها در مناطق معتدل استان خراسان رضوی براساس عملکرد دانه و پایداری آن و نیز اجزای عملکرد و صفات مهم زراعی لاین های امیدبخش MB95-11 و MB95-4 بودند.