بررسی تنوع ژنتیکی ارقام ایرانی و خارجی سویا (Glycine max) با استفاده از خصوصیات مورفولوژیکی

سویا گیاهی چندساله و دیپلویید (40=x2=n2) و یکی از مهم ترین گیاهان برای تامین پروتیین و علوفه می باشد. سویا قرن هاست که غذای مردم آسیا مخصوصا چین بوده است و مردم چین آن را همراه با برنج به عنوان غذای اصلی خودمصرف می کنند. ایالات متحده آمریکا بزرگ ترین تولید کننده سویا می باشد و تقریبا دوسوم محصول کل دنیا را تولید می کند. سویا در ایران بنام (لوبیا روغنی)، (لوبیا چینی) سوژا و دانه سویا معروف است. با بهره گیری از ارقام جدید و پربازده، می توان عملکرد اقتصادی این محصول را افزایش داد؛ بنابراین معیارهای انتخاب والدین نه تنها ازنظر ارزش زراعی بلکه برای عدم تمایز ژنتیکی نیز باید در نظر گرفته شود. تولید ارقام جدید و بهبود یافته را می توان با منابع جدید تنوع ژنتیکی افزایش داد؛ بنابراین معیارهای انتخاب سهم والدین نه تنها ازنظر ارزش زراعی بلکه برای عدم تمایز ژنتیکی نیز باید در نظر گرفته شود؛ بنابراین، درک تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم سویا برای گسترده تر کردن پایه ژنتیکی و استفاده بیشتر از آن در برنامه تولیدمثل ضروری است.

در این تحقیق تعداد 21 رقم سویا بر اساس صفات وزن تر و خشک گیاه، وزن تر و خشک برگ، شاخص تورژسانس، RWC، طول و عرض برگ، سطح برگ، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه های جانبی، تعداد گره و فاصله بین گره ها، در قالب طرح آزمایشی به صورت کاملا تصادفی در پنج تکرار در سال 1400 در پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، مورد بررسی قرار گرفتند.

بیشترین میزان وزن تر (452/1 گرم) مربوط به ارقام (F3)DM و BUNYA و بیشترین تعداد گره (30/4) مربوط به ارقام NAHO، NOD-139 و ROSE بود. کمترین میزان وزن تر (107/22 گرم) مربوط به رقم BRAGG و کمترین تعداد گره (8/8) مربوط به رقم BRAGG بوده است. بیشترین تعداد شاخه های جانبی (9)، مربوط به رقم KATOL و کمترین فاصله تعداد شاخه جانبی (2) مربوط به رقم S355-4 بوده است. بیشترین مقدار نسبی آب (RWC) (77/1) مربوط به ارقام SALAND و DM(F3) و کمترین مقدار نسبی آب (RWC) (48/4) مربوط به رقم FORREST بوده است.

با توجه به اینکه رقم DM(F3) دارای بیشترین زیست توده (وزن تر و وزن خشک)، محتوای شاخص نسبی آب (RWC) و شاخص تورژسانس بوده لذا می تواند به عنوان والد مناسب در پروژه های تلاقی برای بهبود ژنتیکی سویا استفاده شود.