ژئوشیمی عناصر نادر خاکی و پرتوزا در فسفریت های معدن جیرود، البرز مرکزی، شمال ایران

معدن فسفریت جیرود در افق فسفات دار سازند جیرود باسن دونین پسین، در بخش مرکزی سازند جیرود و در بخش مرکزی زون زمین شناسی البرز مرکزی قرار دارد. رسوبات این سازند بیشتر از سنگ های آواری ماسه سنگ، شیل ماسه ای و آهک های ماسه ای تشکیل شده است. کانی سازی فسفریت به طور عمده در بخش شیلی آن متمرکز است. این پژوهش در زمینه میزان عیار و امکان بهره گیری از عناصر نادر خاکی در این فسفریت ها است. در این پژوهش، نمونه های سنگی به صورت تصادفی از لایه های فسفریتی برداشت شد. این نمونه ها برای اندازه گیری عناصر اصلی، عناصر فرعی و به خصوص عناصر نادر خاکی، با دستگاه طیف سنج جرمی – پلاسمای جفت شده القایی (ICP-MS) و دستگاه طیف سنج نشری پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) تجزیه شدند. نتایج تجزیه های ژیوشیمیایی نشان داد که میانگین اکسید فسفر در این نمونه ها 60/29 درصد است. میانگین غلظت اورانیوم ppm 97/4 و توریوم ppm 64/8 است. همچنین نتایج تجزیه های ژیوشیمیایی نشان داد که عناصر نادر خاکی در نمونه-های فسفریتی معدن جیرود، 1/3 برابر نسبت به عناصر نادر خاکی در شیل های آمریکای شمالی (NASC) و 6/2 نسبت شیل های پسا آرکین استرالیا (PAAS) غنی شدگی دارند. الگوهای REE به هنجار شده نمونه های کانسنگ فسفریت معدن جیرود نسبت به میانگین شیل های پساآرکین استرالیا (PAAS) و شیل آمریکای شمالی (NASC) یک الگوی کم و بیش محدب، همراه با بی هنجاری مثبت ضعیف Ce و بی هنجاری مثبت متوسط Eu را نشان می دهند. همچنین در این نمونه ها تفریق LREE ها ازHREE ها روی داده است که دلیل اصلی آن تاثیر سازوکار جذب ترجیحی و دیاژنز پسین فسفریت ها می باشد. میزان غنی شدگی فسفر و عناصر نادرخاکی در این کانسار از نظر اقتصادی قابل توجه است ولی عناصر پرتوزا به طور اصولی غنی شدگی خاصی نشان نمی-دهد.