پایش تغییرات مکانی و زمانی کیفیت آب رودخانه هراز: مطالعه تطبیقی شاخص IRWQIsc و NSFWQI

رودخانه هراز، به عنوان یکی از رودخانه های مهم ترین در شمال ایران می باشد که بستر حیات بسیاری از موجودات آبزی و منبع تامین آب بسیاری از فعالیت های تجاری و صنعتی پویا در حاشیه ی خود هست . در این مطالعه به کمک شاخص های کیفیت آب سطحی ایران (IR-WQIsc) و شاخص کیفیت بنیاد ملی بهداشت (NSF-WQI) به ارزیابی کیفی آب رودخانه هراز پرداخته شد .

نمونه برداری از آب رودخانه هراز، از عمق 30 سانتیمتر و در بخش میانی مقطع رودخانه در طول یک سال (1400-1399) به صورت ماهانه در ساعات ابتدایی روز انجام شد و پارامترهایی مانند دمای آب، pH، (DO)، رسانایی الکتریکی (EC)، (TDS)، کدورت، (N-NH+4)، (N-NO3)، (PO4)، (BOD5)، (TSS) اندازه گیری و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت .

بر اساس نتایج شاخص IR-WQISC کیفیت آب رودخانه هراز در فصل بهار از بالادست به پایین دست از کیفیت نسبتا خوب به کیفیت نسبتا بد می رسد و این شرایط برای فصول پاییز و زمستان نیز تکرار می شود با این تفاوت که بهترین کیفیت آب بالادست مربوط به فصل بهار و بهترین کیفیت آب پایین دست مربوط به زمستان بوده است. آب این رودخانه در فصل تابستان از کیفیت پایین تری نسبت به دیگر فصول برخوردار بود . به طور متوسط کیفیت آب طبق شاخص IR-WQISC در فصول بهار و پاییز و زمستان از کیفیت «نسبتا خوب» برخوردار است ولی در فصل تابستان کیفیت آب تا حد کیفیت «متوسط» پایین می آید. بر اساس نتایج شاخص NSF-WQI کیفیت آب رودخانه در فصل بهار به طور متوسط بهترین کیفیت و در فصل تابستان پایین ترین کیفیت را دارد. در فصول پاییز و زمستان کیفیت آب شرایط مشابهی دارد و به طور میانگین کیفیت آب در سطح «متوسط» قرار دارد. در یک مقایسه ی کلی بین تمام فصول سال، فصل تابستان در هر سه ایستگاه پایین ترین کیفیت آب را داشت .

با توجه به کیفیت تعیین شده طبق شاخص های کیفی آب در فصول مختلف، می توان گفت که در فصل تابستان با توجه به هجوم گردشگران به مناطق شمالی کشور و شرایط محیطی مثل افزایش دما آب نسبت به سایر فصول سال از کیفیت کمتری برخوردار است . همچنین به دلیل افزایش تراکم جمعیت در مسیر رودخانه از بالادست به پایین دست، کیفیت آب در منطقه بالادست بهتر از منطقه میان دست و در منطقه میان دست بهتر از منطقه پایین دست هست. درنهایت نتایج دو روش با یکدیگر مقایسه شده و مشخص می شود که نتایج ازنظر کمی تا حدودی مشابهت دارند اما شاخص IR-WQISC طبقه بندی دقیق تری ارایه می دهد .