بررسی فیتوشیمیایی، آنتی اکسیدانی و ضد قارچی اسانس برگ گیاه پنج انگشت

گیاه پنج انگشت (Vitex agnus-castus)، متعلق به خانواده Lamiaceae، از گیاهان بومی ایران می باشد. به منظور یافتن ترکیبات طبیعی دارای خاصیت ضد قارچی و سازگار با محیط زیست، اثر اسانس برگ این گیاه بر رشد میسیلیومی سه گونه قارچ مهم عامل تخریب و فساد محصولات کشاورزی شامل Botrytis cinerea، Penicillium digitatum و Aspergillus flavus به روش تماس با بخار به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 6 حجم از اسانس خالص (2، 4، 8، 16، 32 و 64 میکرولیتر) با سه تکرار در دمای 1±25 درجه سلسیوس روی محیط کشت PDA (عصاره سیب زمینی- دکستروز- آگار) در شرایط آزمایشگاه انجام شد. همچنین اثر آنتی اکسیدانی اسانس به روش مهار رادیکال آزاد DPPH مورد ارزیابی قرار گرفت. ترکیبات شیمیایی اسانس با استفاده از دستگاه های GC و GC-MS شناسایی و اندازه گیری شد. بازده استخراج اسانس به روش تقطیر با آب 0/41 درصد بود. تجزیه شیمیایی اسانس برگ گیاه پنج انگشت نشان داد که سه ترکیب α-pinene  (52/70 درصد)، limonene (15/77 درصد) و (E)-caryophyllene (8/69 درصد) محتوای غالب آن را تشکیل می دهند. نتایج آزمون ضد قارچی نشان داد که حجم 64 میکرولیتر دارای بیشترین اثر بازدارندگی بر مهار رشد قارچ است. از بین گونه های قارچ مورد مطالعه، P. digitatum کمترین و B. cinerea بیش ترین حساسیت در برابر اسانس را نشان دادند. همچنین، خاصیت بالای آنتی اکسیدانی این اسانس با IC50 معادل 0/07 میلی گرم بر میلی لیتر در مقایسه با آنتی اکسیدان سنتزی BHT ( IC50=0/04mg/mL) به اثبات رسید.